نحوه تقسیم ارث

بعد از آنکه شخصی فوت می‌کند اموالی از وی به جای می‌ماند که ماترک نامیده می‌شود. اموال یاد شده به صورت قهری و به حکم قانونگذار میان ورثه متوفی تقسیم می‌گردد. به کسانی که اموال بین آنها تقسیم می‌شود، وارث گفته می‌شوند همچنین نحوه تقسیم ارث دارای قواعد ویژه‌ای است که در این مقاله بدان خواهیم پرداخت.

موجبات ارث بری

موجبات ارث یعنی عواملی که باعث به وجود آمدن رابطه ارث بری میان دو شخص می‌شود. با این توضیح که در صورت فوت هر یک از ایشان، شخص دیگر از وی ارث ببرد. وکیل شهرری همچنین می‌گوید طبق قانون نحوه تقسیم ارث موجبات ارث بری، نسب و سبب است.

افرادی که به واسطه قرابت نسبی با شخص متوفی رابطه خویشاوندی دارند در سه طبقه قرار می‌گیرند و هر طبقه به ترتیب، طبقه بعد را از ارث محروم می‌کند. وکیل رباط کریم ادامه می‌دهد دیگر آنکه افرادی به واسطه قرابت سببی با شخص متوفی رابطه خویشاوندی دارند. ماده ۸۶۴ قانون مدنی در این خصوص اشاره می‌کند از جمله اشخاصی که به موجب سبب، ارث می‌برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.

طبقات ارث بری در قرابت نسبی را می‌توان بدین شرح عنوان نمود:

طبقه اول: عبارت است از پدر و مادر و اولاد و اولادِ اولاد، هر قدر که پایین برود.

طبقه دوم: عبارت است از اجداد و جدات و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها

طبقه سوم: عبارت است از عمو‌ها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آنان

ماده ۸۶۹ قانون مدنی بیان می‌کند، حقوق و دیونی که به ترکه‌ی میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود از قرار ذیل است:

الف) قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.

ب) دیون و واجبات مالی متوفّی

پ) وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ی ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه‌ی آن‌ها.

موانع ارث بری

موانع ارث اموری است که در صورت تحقق آن‌ها شخص از مورّث خود ارث نمی‌برد که در ادامه مطلب به توضیح آن می‌پردازیم.

۱_ قتل: اگر وارث، مورّث خود را به قتل رسانده باشد از ارث او محروم می‌شود.

۲_ کفر: یکی از موانع ارث کفر ورزیدن است بدین معنا کافر از مسلمان ارث نمی‌برد.

۳_ لِعان: یکی دیگر از موانع ارث لِعان می‌باشد. با این توضیح که بعد از لِعان زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و میان آن‌ها حرمت ابدی ایجاد می‌شود و از هم ارث نمی‌برند.

۴_ نسب نامشروع (زنا): فرزند حاصل از عمل زنا از مرد و زنی که او را به صورت نامشروع متولد کرده‌اند ارث نمی‌برد.

حالات تقسیم ارث میان ورّاث

ورّاث به سه طریق ارث می‌برند:

۱_ فقط به فرض: فرض یعنی سهم معینی در قانون که کسری از کل ترکه است، برای وارث در نظر گرفته شود. وکیل رودهن بیان می‌کند به عنوان مثال گفته می‌شود اگر متوفی فرزند داشته باشد، سهم مادر متوفی یک ششم از کل سهم الارث است.

۲_ فقط به قرابت: بعضی از ورّاث همیشه به قرابت ارث می‌برند. به این ورّاث (قرابت بر) می‌گوییم. بهترین وکیل ورامین اشاره می‌کند منظور از قرابت بری این است که شخص وارثی که به قرابت ارث می‌برد، برخلاف فرض‌برها ، کسر و نسبت مشخصی از کل ترکه را نمی‌برد؛ بلکه ابتدا فرض‌برها سهم خود را می‌برند و در پایان هرچه باقی بماند برای قرابت‌ برها است.

۳_ گاهی به فرض و گاهی به قرابت: برخی از ورّاث در شرایطی، سهم و کسر مشخصی از ترکه را می‌برند اما در برخی شرایط دیگر سهم مشخصی از ترکه را ندارند؛ بلکه آنچه باقی بماند برای آنان است.

نحوه تقسیم ارث طبقه اول

اگر متوفی فرزند داشته باشد، مادر یک ششم ترکه را می‌برد و اگر متوفی فرزند نداشته باشد، مادر یک سوم می‌برد.

اگر متوفی فرزند داشته باشد، فرض پدر یک ششم از سهم الارث است و اگر متوفی فرزند نداشته باشد، پدر او قرابت بر است و باقی مانده ترکه به او خواهد رسید.

اگر متوفی به عنوان فرزند یک دختر داشته باشد بدون آنکه پسری داشته باشد، فرض آن دختر یک دوم ترکه است.

اگر متوفی به عنوان فرزند فقط چند دختر داشته باشد بدون آنکه پسری داشته باشد، فرض آن دختران دو سوم ترکه است.

اگر متوفی چند فرزند پسر و دختر داشته باشد، هر فرزند پسر دو برابر هر فرزند دختر ارث می‌برد.

با توجه به پیچیدگی‌های قانونی که در نحوه تقسیم ارث وجود دارد، پیشنهاد می‌شود تا از وکیل حقوقی متخصص از یک موسسه حقوقی معتبر در این زمینه مشاوره حقوقی دریافت نمایید.

بر مبنای آنچه گفته شد اگر متوفی فرزند نداشته باشد، سهم مادر او یک سوم است اما استثنایی که قانونگذار بر ارث بری مادر قائل شده است با جمع شرایط زیر با وجود اینکه متوفی اولاد ندارد، سهم مادر او یک ششم خواهد بود.

۱_ پدر متوفی زنده باشد

۲_ متوفی دارای خواهران و برادران ابوینی یا ابی باشد

۳_ تعداد این خواهران و برادران، حداقل دو برادر یا یک برادر و دو خواهر یا چهار خواهر باشد

۴_ این خواهران و برادران به واسطه کفر، نسب نامشروع یا لعان از ارث محروم نباشند

با جمع شرایط یاد شده این خواهران و برادران حاجب نقصانی مادر می‌شوند بدون اینکه خودشان سهمی ببرند.

نحوه تقسیم ارث طبقه دوم

از میان برادران و خواهران مادری (کلاله امی) در هر صورت ارث می‌برند لیکن اگر متوفی هم برادر و خواهر ابوینی و هم برادر و خواهر ابی داشته باشد، برادر و خواهر ابی ارث نمی‌برند. وکیل شهرری تصریح می‌کند به عبارت دیگر اخوه ابوینی اخوه ابی را از ارث محروم می‌کند.

در طبقه دوم اگر وارث منحصر به یک نفر باشد؛ یعنی یک برادر یا  خواهر ابوینی، یا یک برادر و خواهر امی یا یک جد یا یک جدّه باشد، وارث مذکور تمام ترکه را می‌برد.

اگر ورّاث در طبقه دوم منحصر به اجداد ابی باشند، مطابق قانون نحوه تقسیم ارث تمام اموال به آن‌ها می‌رسد و جد، دو برابر جدّه ارث می‌برد.

اگر چنانچه ورّاث در طبقه دوم منحصر به اجداد امی باشند، کل اموال به آنها می‌رسد و جد و جدّه امی به نحو مساوی ارث می‌برند.

اگر ورّاث منحصر به برادر و خواهر ابوینی یا ابی باشند، هر برادر دو برابر خواهر ارث می‌برد.

همچنین اگر ورّاث منحصر به کلاله امی باشند، برادر و خواهر به صورت مساوی ارث می‌برند.

اگر در شمار وارثان، اجداد به تنهایی باشند سهم اجداد امی یک سوم است و بقیه ترکه یعنی دو سوم برای اجداد ابی می‌باشد.  

در صورتی که ورّاث منحصر به خواهران و برادران ابوینی و امی باشد، اگر اخوه امی تنها یک نفر باشد، سهم ایشان یک ششم است و بقیه سهم الارث یعنی پنج ششم برای اخوه ابوینی خواهد بود. وکیل بومهن همچنین می‌گوید اگر برادران و خواهران امی متعدد باشند سهم آن‌ها یک سوم است و بقیه ترکه یعنی دو سوم دیگر به اخوه ابوینی می‌رسد.

اگر ورّاث اخوه و اجداد با هم باشند به خویشان مادری اعم از کلاله امی و اجداد امی یک سوم ترکه می‌رسد که همه به صورت مساوی ارث می‌برند. وکیل شهریار ادامه می‌دهد بقیه سهم الارث نیز به خویشان پدری، اعم از اجداد ابی و اخوه ابوینی یا ابی می‌رسد که هر مرد دو برابر هر زن ارث می‌برد.

اگر چنانچه در مورد نحوه تقسیم ارث و یا مقررات مربوط به نحوه تقسیم ارث سوال یا ابهامی دارید؛ می‌توانید از وکیل حقوقی متخصص در موسسه حقوقی زعفری رحقی مشاوره حقوقی دریافت نمایید.

نحوه تقسیم ارث طبقه سوم

اگر در طبقه اول و دوم هیچ وارثی نباشد، به سراغ طبقه سوم می‌رویم. طبقه سوم ارث، اعمام (عموها و عمه‌ها) و اخوال (دایی‌ها و خاله‌ها) و فرزندان ایشان را دربر می‌گیرد.

اگر وارث طبقه سوم منحصر به یک خاله یا یک دایی یا یک عمو یا یک عمه باشد، وراث مذکور تمام ترکه را می‌برند.

اگر متوفی فقط یک وارث در طبقه سوم به همراه زوج یا زوجه داشته باشد، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم را می‌برد و بقیه ترکه به تنها وارثی که از طبقه سوم وجود دارد می‌رسد.

اگر ورّاث طبقه سوم فقط اخوال (دایی‌ها و خاله‌ها) باشند، به اخوال امی یک سوم ترکه می‌رسد که به صورت مساوی میان آنها تقسیم می‌شود البته اگر ایشان محدود به یک نفر باشند به او یک ششم می‌رسد. بقیه ترکه به اخوال ابوینی یا ابی حسب مورد می‌رسد که آنها هم به تساوی میان خود تقسیم می‌کنند.

اگر متوفی علاوه بر اخوال (دایی‌ها و خاله‌ها) زوج یا زوجه نیز داشته باشد، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم را می‌برند. وکیل اسلامشهر بیان می‌کند اخوال امی نیز فرض خود را می‌برند؛ بدین ترتیب که اگر واحد باشد یک ششم و اگر متعدد باشند یک سوم را می‌برد و بقیه اموال به اخوال ابوینی یا ابی می‌رسد.

اگر ورّاث طبقه سوم فقط اعمام (عموها و عمه‌ها) باشند، براساس قانون نحوه تقسیم ارث به اعمام امی یک سوم ترکه می‌رسد که همه آنها به صورت مساوی ارث می‌برند. وکیل پاکدشت می‌گوید اگر ایشان محدود به یک نفر باشد، سهم الارث او یک ششم است و بقیه ترکه به اعمام ابوینی یا ابی می‌رسد که هر مرد، دو برابر هر زن ارث می‌برد.

اگر چنانچه ورّاث طبقه سوم اعمام (عموها و عمه‌ها) و اخوال (دایی‌ها و خاله‌ها) با هم باشند؛ یک سوم به اخوال می‌رسد و بقیه اموال به اعمام می‌رسد که طبق قواعد فوق میان خود تقسیم می‌کنند.

اگر متوفی علاوه بر اعمام و اخوال، زوج یا زوجه هم داشته باشد، مطابق قانون نحوه تقسیم ارث زوج یا زوجه سهم خود را می‌برد و اخوال هم سهم خود را می‌برند و بقیه ماترک به اعمام خواهد رسید.

موسسه حقوقی زعفری رحقی  بهترین وکیل حقوقی را در اختیار شما قرار می دهد، برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نحوه تقسیم ارث و مسائل قانونی آن می‌توانید با استفاده از شماره های موجود در سایت، مشاوره حقوقی دریافت نمایید.

_{نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق}

قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.

مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.