هرگاه شخص با رفتاری باعث مرگ دیگری شود خواه با این رفتار قصد کشتن شخص مذکور را داشته باشد یا خیر مرتکب یک نوع از انواع قتل شده است. مجازات انواع قتل متفاوت است. در این مقاله انواع قتل را که شامل قتل عمد، شبه عمد،خطای محض و است را تشریح و مجازات هرکدام را بیان کرده‌ایم.
انواع قتل
قتل عمد
در انواع قتل، قتل عمد دارای وضعیت‌های گوناگون است.
1 ـ وکیل شمیرانات می‌گویند در انواع قتل عمد یک مورد وضعیتی است که فرد قصد از بین بردن فرد دیگری را دارد حال می‌خواهد کار و رفتاری که جهت این قصد انجام می دهداز نظر عرفی مهلک باشد یا نباشد. مثلاً علی می‌خواهد رضا را به قتل برساند حال چه این هدف را با کار عرفا مهلک انجام دهد مانند پرتاب از بلندی یا شلیک گلوله یا با کار عرفا غیر مهلک مانند مشت زدن به سر. وکیل شمیرانات اضافه کرد: مشخص کردن این که چه کار و رفتاری مهلک یا غیرمهلک است با عرف است. در کل آنچه مهم است این است که علی قصد از بین بردن رضا را در سر داشت و تنها این هدف کفایت میکند که کار قتل عمدی شمرده می شود.
2 ـ وکیل پردیس تشریح کرد در انواع قتل عمد وضعیتی وجود دارد که فرد نمی‌خواهد فرد دیگری را بکشد اما هدف انجام کاری را دارد که انجام آن از نظر عرفی مهلک است. مثلاً فرید بی‌آنکه هدف از بین بردن محمد را داشته باشد او را هل می‌دهد و محمد به دلیل برخورد با دیوار می‌میرد. در اصل شرایطی که فرد هدف به قتل رساندن مقتول را نداشته باشد اما کاری انجام داده که از نظر عرفی کشنده یا مهلک است. وکیل پردیس تاکید میکند آن چیزی که در اینجا مهم است این است فرید از کشنده بودن کار خود مطلع بود.
3 ـ وکیل اسلامشهر یکی دیگر از وضعیت های انواع قتل را این گونه توضیح می‌دهد که که فرد نه قصد قتل دیگری را دارد و نه کاری که انجام می‌دهد که از نظر عرفی مهلک است. اما نتیجه این کار نسبت به شخص ویژه است که شرایط خاصی دارد مانند پیری، بیماری و … که باعث قتل می گردد. به طور مثال مسعود قصد قتل محمود را ندارد کار و رفتار او هم از نظر عرفی مهلک نیست اما به دلیل شرایط ویژه که محمود داشته مانند پیری، بیماری و …. محمود کشنده به حساب می آید. وکیل اسلامشهر اضافه میکند: آن چیزی که اهمیت دارد دانش و مطلع بودن مسعود به شرایط ویژه محمود است که ضروری است محرز گردد. یعنی مسعود از شرایط ویژه محمود اطلاع داشته و اقدام به این کار کرده است.
مجازات قتل عمد در انواع قتل
وکیل شهریار بیان میکند در انواع قتل، قتل عمد در هر سه وضعیتی که ذکر شد مجازاتش قصاص نفس است. در اصل اولیای دم مقتول یعنی وارث فرد مقتول به غیر از زوج و زوجه این امکان را دارند که درخواست قصاص یعنی کشتن قاتل را بدهند. وکیل شهریار توضیح داد که برخی مواقع دوطرف آشتی و ایثار کرده یا این که به جای قصاص دیه آن را دریافت می‌کنند.
قتل شبه عمد
وکیل پاکدشت می‌گویند علاوه بر قتل عمد یکی دیگر از انواع قتل، قتل شبه عمد است که در سه وضعیت ممکن اتفاق بیافتد.
۱) وضعیتی است که شخص قصد کشتن دیگری را ندارد اما قصد انجام کاری را نسبت به وی دارد که از نظر عرفی مهلک نیست . مانند آن چیزی که در تصادفات رانندگی اتفاق می افتد. این گونه قتل از انواع قتل شبه عمد است.
۲) وضعیتی است که فرد به موضوع نادان باشد. به طور مثال شخص قصد داشته رفتاری را نسبت به حیوان انجام دهد پس از آن معلوم می شود که خطا کرده و بحث در اصل انسان بوده نه حیوان. در این زمان نه نسبت به مقتول هدف کشتن داشته ونه رفتارش از نظر عرفی مهلک بوده بلکه فقط نسبت به موضوع نادان بوده و خطا کرده است. این مورد هم از انواع قتل شبه عمد است.
۳) وضعیتی است که فرد اعتقاد داشته که مقتول مهدورالدم بوده و با این اعتقاد دست به جنایت زده که خلاف آن ثابت گردید. و با این اقدام دست به یکی از انواع قتل زده است.
مجازات قتل شبه عمد
وکیل ملارد تشریح میکند به علت آن که این سبک قتل از انواع قتل عمدی نیست، پس قصاص برای آن واجب نیست و مجازات مدنظر قرار داده شده برای آن پرداخت دیه توسط قاتل است .
وکیل شریف آباد می‌گوید: در مورد این که آیا قاتل زندانی می شود یا نه عقاید مختلفی داریم که دست کم در خصوص قتل غیر عمدی و بر اثر تصادفات رانندگی اتفاق می افتد و به غیر از پرداخت دیه مجازات زندان هم دارد.
قتل خطای محض
قتل خطای محض از انواع قتل است که دو حالت دارد . این دو حالت توسط وکیل قرچک بدین صورت بیان شد:
۱)یکی از انواع قتل در قتل خطای محض این گونه است قاتل نه هدف عملش بر جسم مقتول است و نه هدف گرفتن زندگی او را دارد. اما اقدام به اعمالی را دارد که قصد روی شئی یا فردی یا موجود مد نظر خود میکند که ناگهان سبب قتل او می‌شود. در این نوع از انواع قتل خطای محض فرد کشته شده به هیچ وجه مد نظرقاتل نیست به این معنی که قاتل نه قصد داشته مقتول را به قتل برساند و نه درصدد کار انجام شده در مورد مقتول بوده است. مثل اینکه فردی برای شکار حیوانی به سمت آن گلوله شلیک میکند اما گلوله به انسانی اصابت میکند وباعث مرگ او می گردد.
۲) هرگاه صغیر یا مجنون مرتکب قتل شده باشد.
مجازات قتل خطای محض
وکیل دماوند اشاره دارد در قتل خطای محض مانند قتل شبه عمد پرداخت دیه واجب است با این فرق که در شبه عمد دیه را خود فرد انجام دهنده پرداخت میکند . اما در خطای محض دیه را عاقله پرداخت میکند.
عاقله کیست؟
وکیل دماوند توضیح می‌دهد عاقله کسی است از بستگان وخویشان نسبی قاتل به ترتیب طبقات ارث مانند پدر، پدر بزرگ، فرزند، پسر برادر، عمو، دایی، …. اساس پرداخت دیه توسط این اشخاص در قتل خطای محض فقه است.
وکیل بومهن می گوید: اگر صغیر یا مجنون به کسی ضرر مالی بزند خود صغیر یا مجنون ضامن و از اموال او پرداخت می‌شود نه عاقله. عاقله مسئول پرداخت دیه خطای محض تا دیه موضعه نیست. اگر شخصی خودکشی کند عاقله مسئول پرداخت دیه او نیست.
نویسنده: بهروز کردنائیج، کارشناس حقوق، وکیل دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
