از گذشته تا به امروز داد و ستد دچار تغییر و تحولات بسیاری شده است. با توجه به اینکه در دنیای امروز تجارت و صنعت رشد چشمگیری داشته است گونه های مختلفی از شرکت های تجاری مطابق قانون به صورت رسمی و قانونی فعالیت خود را آغاز و شروع به کار می‌کنند. به همین منظور در این مقاله شما را با مفهوم شرکت تجاری و انواع شرکت تجاری در ایران آشنا می‌کنیم.
شرکت تجاری چیست؟
امروزه افراد برای انجام فعالیت های اقتصادی، تولیدی، کشاورزی و.. نیاز به تاسیس شرکت دارند، تا بتوانند از مزایای شرکت استفاده نموده و فعالیت های خود را انجام دهند. شرکت یا همان کمپانی که از آن به بنگاه اقتصادی یا انجمن نیز یاد می‌شود در برگیرنده تعاریف گوناگونی است که در قوانین و در نظر حقوقدانان معاصر به آن اشاره شده است.
در تعریف شرکت به موجب ماده ۵۷۱ قانون مدنی، شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه. تعریف مزبور ناظر به مشاعات یا همان مال مشاع و مشترک نیز است. در واقع شرکت‌هایی که هدف از تأسیس آنها تجارت نیست و فعالیت‌های اقتصادی انجام نمی‌دهند، در قانون تجارت شرکت‌های حقوقی یا مدنی نامیده می‌شوند.
اگر بخواهیم شرکت را در مفهوم تجاری آن تعریف کنیم باید بگوییم که شرکت تجاری قراردادی است که به موجب آن یک یا چند نفر از شرکاء توافق می‌کنند تا سرمایه مستقلی را که از جمع آورده های آنها تشکیل می‌گردد اختصاص دهند و در منافع و زیان‌های احتمالی حاصل از بکارگیری سرمایه شریک شوند.
به عبارت دیگر با افزایش تحولات و پیشرفت جوامع و گسترش نیازها افراد با در کنار هم قراردادن تفکر، سرمایه و تخصص یکدیگر جهت کسب سود بیشتر اقدام به تشکیل شرکت می‌کنند و در سود حاصل از فعالیت‌های تجاری شرکت با یکدیگر شریک می‌شوند. وکیل تهران همچنین می‌گوید مطابق قانون اجرای سیاست‌های کلی نظام، شرکت تجاری شخص حقوقی است که با رعایت قانون تجارت یا قانون خاص حسب مورد تشکیل شده باشد.
شرکت های تجاری با هدف انجام عملیات بازرگانی و اقتصادی میان دو یا چند نفر تشکیل می شوند اعضای شرکت با انعقاد قرارداد رسمی و با تعیین میزان سرمایه و سود و حدود مسئولیت ها، فعالیت خود را شروع می‌کنند. وکیل لواسان ادامه می‌دهد در حقیقت زمانی که شرکاء سرمایه خود را به شرکت تسلیم کنند و شخصیت حقوقی شرکت ایجاد شود، دیگر نمی‌توانند ادعا کنند سرمایه متعلق به شخصی است که آن را به شرکت تسلیم کرده است، زیرا سرمایه شرکت مستقل از اعضا می‌باشد و اشخاص به تناسب سرمایه خود سهم یا سهم الشرکه دریافت می‌کنند.
شرکت های تجاری انواع مختلفی دارند که همه آنها باید فعالیت تجاری انجام دهند. فعالیت‌های اقتصادی نیز به صورت کامل در ماده ۲ قانون تجارت مشخص شده‌اند. از همین رو در ادامه مطلب قصد داریم تا به برسی انواع شرکت تجاری در ایران و مقررات راجع به آن بپردازیم.
انواع شرکت تجاری در ایران
انواع تقسیم بندی شرکت ها با توجه به ویژگی ها و کاربرد آنها نمود پیدا می کند و هر شخص حقیقی با توجه به نیازهای خود اقدام به شراکت و راه اندازی این شرکت ها می‌کند.
قانون تجارت ایران و نیز لایحه اصلاح قسمتی از مواد قانون تجارت، انواع شرکت تجاری در ایران را برشمرده است. وکیل قم بیان می‌کند به طور کلی 8 نوع شرکت تجاری وجود دارد که قانونگذار از آنها نام برده و قواعد آنها را مشخص کرده است.
شرکت های سهامی
شرکت های سهامی یکی از مهمترین انواع شرکت تجاری در ایران می‌باشند. وکیل پاکدشت می‌گوید شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست که به دو دسته شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های سهامی خاص تقسیم می‌شوند.
شرکت سهامی عام
رسیدن به اهداف و تحقق کسب و کار‌های بزرگ به تنهایی بسیار سخت است و ایجاد یک مجموعه به صورت شرکت که در آن اهداف شرکاء مشترک باشد یک مسیر تسهیل کننده است.
یکی از رایج ترین و متداول ترین انواع شرکت تجاری در ایران، شرکت سهامی عام است. وکیل اسلامشهر اشاره می‌کند در این نوع از شرکت بخشی از سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌شود.
اوراق سهام این شرکت برخلاف نوع سهامی خاص قابل فروش و واگذاری به عموم است که در واقع بخشی از سرمایه تشکیل شده این شرکت مربوط به مردم است.
شرکت سهامی خاص
شاید بدانید یکی از انواع شرکت تجاری در ایران شرکت سهامی خاص است. در این نوع از شرکت تمام سرمایه لازم برای تاسیس آن منحصرا به وسیله موسسین تامین می‌شود.
در شرکت سهامی خاص، مجمع عمومی وجود ندارد و تعداد شرکای آن کمتر از شرکت سهامی عام است. به گفته وکیل دلیجان در این گونه شرکت‌ها صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد و در بدو امر ۳۵ درصد از سرمایه باید در حساب مخصوصی سپرده شود.
در این نوع از شرکت‌ها، مسئولیت شرکاء محدود به سرمایه آورده شده به شرکت است. بنابراین، اعتبار این نوع شرکت‌ها به میزان سرمایه آنها بستگی دارد.
شرکت با مسئولیت محدود
از جمله رایج ترین انواع شرکت تجاری در ایران شرکت با مسئولیت محدود می‌باشد و عمدتاً بین اعضای یک خانواده یا افراد فامیل و یا دوستان و آشنایان تشکیل می گردد.
شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است.
با توجه به این که انواع شرکت تجاری در ایران و مقررات مربوط به آن از اهمیت بسزایی برخوردار است، مشاوره با وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌تواند موثر واقع شود.
شرکت تضامنی
مهم ترین شرکت شخص در نظام حقوقی ایران، شرکت تضامنی می‌باشد که قانونگذار مواد ۱۱۶ تا ۱۴۰ قانون تجارت را برای بیان احکام و مقررات مربوط به این شرکت اختصاص داده است.
در شرکت‌های تضامنی زمانی که دارایی شرکت برای پرداخت دیون شرکت کافی نباشد هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام دیون شرکت خواهد شد. وکیل بومهن اشاره می‌کند مسئولیت هر یک از شرکا در شرکت‌های تضامنی به صورت نامحدود است.
مسئولیت تضامنی که بر عهده شرکای شرکت است بدین معناست که در صورت کسر سرمایه، هر یک از آنها به تنهایی در مقابل طلبکاران و اشخاص ثالث برای پرداخت تمام حقوق آنها مسئول می‌باشند.
شرکت مختلط غیر سهامی
شرکت های مختلط همان طور که از نام آن مشخص است، ترکیبی از دو نوع شرکت تجاری هستند. یعنی ساختار دو نوع شرکت با یکدیگر ترکیب شده و یک نوع جدیدی از شرکت را ایجاد می‌کنند.
در شرکت مختلط غیر سهامی دو نوع شریک وجود دارد، شریک ضامن و شریک با مسئولیت محدود. وکیل شهریار می‌گوید برای تشکیل شرکت وجود حداقل یک شریک ضامن و یک شریک با مسئولیت محدود لازم است.
شریک ضامن مسئول کلیه بدهی‌هایی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت وجود داشته باشد. شریک با مسئولیت محدود نیز کسی است که مسئولیت او در مقابل بدهی‌های شرکت تنها به میزان سرمایه‌ای است که وی در شرکت قرار داده است.
در واقع ثبت شرکت مختلط غیر سهامی به معنی استفاده از امتیازهای دو نوع شرکت با مسئولیت محدود و تضامنی است.
شرکت مختلط سهامی
یکی از انواع شرکت تجاری در ایران شرکت مختلط سهامی است. این نوع شرکت ها به دلیل قابلیت خاصی که در نوع کاری و شرایط اداره ای خود دارند جزو طیف خاصی از شرکت های تجاری محسوب می‌شوند.
شرکت مختلط سهامی، شرکتی است که با نام مخصوصی بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‌شود. وکیل شهرری می‌گوید بدین معنا که یک یا چند نفر از شرکاء در قبال اشخاص ثالث دارای مسئولیت تضامنی می باشند و عده دیگر که نامشان سهامدار است مسئولیتشان به سرمایه‌ای که به شرکت آورده اند محدود می‌شود.
هر شرکت مختلط سهامی دارای مجمع عمومی است که مرکب از کلیه سهام داران شرکت بوده و مقررات مجمع عمومی شرکت‌های سهامی در آن جاری است. وکیل پاکدشت ادامه می‌دهد در واقع شرکت مختلط سهامی، مانند دیگر انواع شرکت تجاری در ایران دارای شخصیت حقوقی است و به عنوان یک شخصیت حقوقی می‌تواند مسائل مختلفی که قانون تعریف کرده را حل و فصل کند.
شرکت نسبی
در حقوق تجارت سیستم های مشخص شده ای وجود دارد که به افراد کمک کرده تا بتوانند در چهار چوب آن به امور اقتصادی خود رسیدگی کنند. یکی از انواع شرکت تجاری در ایران شرکت نسبی است.
شرکت نسبی به آن دسته از شرکت ها گفته می شود که برای امور تجاری، با نام مخصوص میان حداقل دو نفر تشکیل می شود که مسئولیت هر کدام از شرکاء به اندازه سرمایه ای است که در شرکت قرار می‌دهند. وکیل ملارد ادامه می‌دهد شرکت نسبی را زمانی می‌توان تشکیل داد که همه سرمایه نقدی آن پرداخت و تمامی سهام غیر نقدی آن تقویم و تسلیم شده باشد
نام شرکت نسبی در واقع از میزان مسئولیت هر یک از اعضا به میزان سرمایه شان گرفته شده است. وکیل شورای حل اختلاف می‌گوید به این صورت که اگر شرکت نسبی منحل شود هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه خود در مقابل تمام بدهی‌های شرکت مسئولیت مدنی دارند.
شرکت تعاونی تولید و مصرف
اما نوبت به آخرین گونه از انواع شرکت تجاری در ایران یعنی شرکت تعاونی می‌رسد. شرکت‌های تعاونی بسیار مبحث طولانی است و حتی این نوع شرکت قانون مخصوص به خود را دارد.
شرکت تعاونی شرکتی است که برای بهبود بخشیدن به وضع اقتصادی شرکاء تشکیل می‌شود. لذا معمولا در مواقعی بیشتر تشکیل می شود که وضع اقتصادی آشفته و نامساعد باشد و به علت تورم و گرانی قدرت خرید مردم کم است.
شرکت‌های تعاونی به فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی می‌پردازند. وکیل قرچک می‌گوید این فعالیت‌ها با همکاری اعضاء و با رعایت قانون مزبور به بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء، منجر می‌شود.
ماهیت شرکت‌های تعاونی تجاری نیست زیرا هدف از تشکیل آنها رفع نیازهای مشترک اعضا است و نه کسب سود. البته این شرکت‌ها در ماده ۲۰ قانون تجارت، تجاری شناخته شده‌اند، بنابراین تاجر هستند. وکیل پیشوا بیان می‌کند به عبارتی در این نوع شرکت سرمایه، شخصیت و اعتبار شرکاء اهمیت زیادی ندارد، بلکه این تعداد شرکاء و اکثریت آنهاست که اهمیت پیدا می‌کند.
شرکت تعاونی معمولاً بین اعضای یک صنف یا آشنایانی با منافعی مشترک تشکیل می‌شود. این مجموعه‌ها از لحاظ نوع فعالیت به دو دسته شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی مصرف تقسیم می‌شوند.
شرکت تعاونی تولید به شرکتی گفته می‌شود که در زمینه کشاورزی، دامپروری، پرورش و صید ماهی، دامداری، صنعت، معدن، شیلات، عمران شهری و روستایی و عشایری و غیره فعالیت دارد.
شرکت تعاونی مصرف نیز عبارت است از تعاونی هایی که به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها به فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی اعم از اینکه آنها را شرکاء ایجاد کرده یا خریده باشند می‌پردازند.
نتیجه گیری
از میان تمام مطالبی که در این مقاله بیان شد می‌توان چنین نتیجه گرفت که انواع شرکت تجاری در ایران نقش بسیار پررنگی در اقتصاد هر جامعه دارند و دولت‌ها در تلاش هستند تا قوانین جامع‌تری برای آن تنظیم و تصویب کنند.
در قانون تجارت ایران هفت نوع شرکت تجاری نام برده شده که در این مقاله سعی کردیم تا حدی به آن بپردازیم. همچنین برای آشنایی بیشتر با انواع شرکت تجاری در ایران می‌توانید از وکیل حقوقی در موسسه حقوقی زعفری رحقی مشاوره حقوقی تخصصی دریافت نمایید.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
