سقط جنین، به‌عنوان یک موضوع حساس و پیچیده در جوامع مختلف، همواره مورد بحث و بررسی بوده است. در نظام حقوقی ایران، این موضوع نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و قوانین مشخصی برای آن تعیین شده است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف مجازات سقط جنین بر اساس قوانین جاری در ایران می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا با زبانی ساده و قابل فهم، اطلاعات کاملی را در این زمینه ارائه دهیم.
مؤسسه حقوقی زعفری با ایجاد شبکه‌ای از بهترین وکلای حرفه‌ای در سراسر کشور، آمادگی دارد نسبت به ارائه مشاوره حضوری، غیرحضوری، آنلاین و نیز قبول وکالت در خصوص تمامی دعاوی حقوقی و کیفری اقدام نماید.
تعریف سقط جنین در قانون ایران
سقط جنین به معنای پایان‌دادن غیرطبیعی به حاملگی و خروج جنین یا نطفه از رحم مادر قبل از موعد طبیعی زایمان تعریف می‌شود. وکیل پاکدشت می‌گوید این عمل، به طور کلی، به عنوان یک جرم تلقی می‌شود و براساس مواد ۷۱۶ تا ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی و دیگر مقررات مربوط، ارتکاب این جرم مستوجب مجازات‌هایی از قبیل دیه، حبس و حتی ابطال پروانه پزشکی برای عاملان آن است. وکیل تهران ادامه می‌دهد با این حال، در شرایط خاصی، قانون‌گذار اجازه انجام سقط جنین را می‌دهد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
ارکان جرم سقط جنین
برای اینکه عمل سقط جنین به‌عنوان یک جرم شناخته شود و مشمول مجازات‌های قانونی قرار گیرد، باید سه رکن اساسی وجود داشته باشد:
وجود زن حامله: اولین شرط برای تحقق جرم سقط جنین، وجود زن حامله است. بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران می‌گوید به‌عبارت‌دیگر، باید نطفه‌ای در رحم زن منعقد شده و او باردار باشد.
اقدام به اخراج غیرطبیعی جنین: این رکن به معنای انجام عملی است که منجر به خروج غیرطبیعی جنین از رحم مادر شود. وکیل ورامین بیان می‌کند این اقدام می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی انجام شود، از جمله استفاده از داروها، وسایل پزشکی، یا روش‌های غیرفنی.
سوءنیت: سوءنیت به معنای داشتن قصد و اراده عمدی برای انجام عمل سقط جنین است. وکیل قرچک اشاره می‌کند به عبارت دیگر، فرد باید با علم و آگاهی به اینکه عمل او منجر به پایان‌یافتن بارداری می‌شود، اقدام به انجام آن کند.
مجازات سقط جنین در قانون
قانون مجازات اسلامی ایران، مجازات‌های مختلفی را برای سقط جنین در نظر گرفته است که شامل دیه و مجازات‌های تعزیری می‌شود.
دیه جنین
دیه، به عنوان یک مجازات مالی، در مواردی که جرم سقط جنین رخ داده است، تعیین می‌شود. وکیل پیشوا می‌گوید مقدار دیه، بسته به مرحله رشد جنین در زمان سقط، متفاوت است. وکیل خوب پاکدشت بیان می‌کند به طور کلی براساس ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی مراحل رشد جنین و میزان دیه مربوط به هر مرحله به شرح زیر است:
نطفه: درصورتی‌که سقط جنین در مرحله نطفه (زمانی که نطفه در رحم قرار گرفته است) انجام شود، دوصدم دیه کامل است.
علقه: اگر سقط جنین در مرحله علقه (زمانی که نطفه به صورت لخته خون درآمده است) انجام شود، چهارصدم دیه کامل است.
مضغه: در صورتی که سقط جنین در مرحله مضغه (زمانی که جنین به صورت تکه‌ای گوشت درآمده است) انجام شود، ششصدم دیه کامل است.
عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشتصدم دیه کامل
جنین بدون روح: اگر سقط جنین پس از مرحله مضغه و قبل از دمیده شدن روح در جنین انجام شود، یک دهم دیه کامل است.
جنین با روح: در صورتی که سقط جنین پس از دمیده شدن روح در جنین (معمولاً پس از چهار ماهگی) انجام شود، اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه چهارم دیه کامل
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از کادری متخصص در تمام زمینه‌های حقوقی، کیفری، ثبتی، ملکی و خانواده می‌تواند در تمام مراجع قضایی همراه و همیار شما باشد.
مجازات سقط جنین برای پزشک
براساس ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی، اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند وسایل سقط جنین را فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.
دیه سقط جنین توسط مادر
به موجب ماده 718 قانون مجازات اسلامی، اگر زنی به عمد یا به اشتباه جنین خود را سقط کند، موظف به پرداخت دیه جنین به ورثه جنین (به جز خود زن) است. وکیل گلپایگان می‌گوید علاوه بر این، ممکن است دادگاه، با توجه به شرایط جرم و وضعیت متهم، مجازات‌های تعزیری دیگری نیز برای او تعیین کند.
استثنائات قانونی برای سقط جنین
در برخی موارد خاص، قانون‌گذار اجازه انجام سقط جنین را می‌دهد. این موارد عبارت‌اند از:
حفظ جان مادر: اگر ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد و پزشکان متخصص تشخیص دهند که سقط جنین تنها راه نجات جان مادر است، در این صورت انجام سقط جنین مجاز است.
بیماری‌های خاص جنین: در صورتی که جنین مبتلا به بیماری‌های خاص و غیر قابل علاجی باشد که پس از تولد، زندگی او را با درد و رنج فراوان همراه کند یا منجر به مرگ زودهنگام او شود، با تشخیص پزشکان متخصص و تأیید پزشکی قانونی، انجام سقط جنین مجاز است.
برای استفاده از این استثنائات قانونی، رعایت شرایط زیر ضروری است:
تأیید حداقل سه پزشک متخصص مبنی بر وجود خطر برای جان مادر یا ابتلای جنین به بیماری‌های خاص.
صدور مجوز سقط جنین توسط سازمان پزشکی قانونی.
این موارد در ماده واحده سقط درمانی مصوب سال 1384 به تصویب رسیده‌اند و به عنوان استثنائات قانونی برای مجازات سقط جنین در نظر گرفته می‌شوند.
نحوه درخواست سقط جنین درمانی
در مواردی که مادر احتمال دهد شرایطی که در قانون تصریح شده محقق می‌شود، می‌تواند تقاضای خود را جهت سقط جنین به مراکز پزشکی قانونی ارائه نماید. وکیل دلیجان می‌گوید کلیه مراکز پزشکی قانونی در مراکز استان‌ها موظف‌اند این درخواست‌ها را فوراً به کمیسیون ویژه سقط قانونی ارجاع دهند. وکیل سلفچگان بیان می‌کند این کمیسیون حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ دریافت درخواست تشکیل جلسه می‌دهد و متشکل از یک قاضی ویژه، یک پزشک متخصص متعهد، و یک متخصص پزشکی قانونی شاغل در سازمان پزشکی قانونی کشور است.
در این کمیسیون، صدور مجوز سقط تنها با نظر قاضی و پس از حصول اطمینان نسبت به یکی از شرایط مشخص‌شده در قانون امکان‌پذیر است. وکیل در پاکدشت می‌گوید در موارد تردید، رأی بر اساس اصل عدم جواز سقط صادر می‌گردد. در صورتی که شرایط قانونی احراز شود، قاضی می‌تواند مجوز سقط قانونی را صادر کند. این مجوز صرفاً تا مدت پانزده روز از تاریخ صدور دارای اعتبار خواهد بود.
رأی صادره از سوی کمیسیون در مورد سقط جنین ظرف یک هفته از تاریخ صدور، قابل اعتراض در شعبه یا شعب اختصاصی دادگاه تجدیدنظر، به ریاست قاضی یا قضات ویژه منصوب رئیس قوه قضائیه در این امر می‌باشد و دادگاه مذکور حداکثر باید ظرف یک هفته تصمیم خود را اعلام کند.
بیمارستان‌هایی که از سوی پزشکی قانونی تأیید شده‌اند، موظف‌اند سقط جنین را صرفاً در صورت صدور دستور قضایی و پس از احراز عدم وجود نشانه‌های ولوج روح اجرا کنند. وکیل محلات می‌گوید تمامی اطلاعات مربوط به این فرایند باید در پرونده الکترونیک سلامت بیمار یا سامانه موضوع ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ثبت و نگهداری شود.
نقش پزشکان در سقط جنین
پزشکان در موضوع سقط جنین نقش بسیار مهمی دارند و مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی سنگینی بر عهده آن‌ها است. وکیل سمنان اشاره می‌کند اگر پزشک بدون مجوز قانونی و بدون رعایت شرایط مقرر، اقدام به انجام سقط جنین کند، علاوه بر پرداخت دیه، ممکن است مشمول مجازات‌های تعزیری نیز شود. وکیل شریف آباد ادامه می‌دهد این مجازات‌ها می‌تواند شامل حبس، جزای نقدی، یا محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی باشد.
لازم به ذکر است که مسئولیت پزشکان در قبال سقط جنین، به دلیل تخصص و آگاهی آن‌ها از مسائل پزشکی و حقوقی، بسیار بیشتر از افراد عادی است. وکیل خمین می‌گوید بنابراین، پزشکان باید در این زمینه دقت و احتیاط لازم را داشته باشند و همواره مطابق با قوانین و مقررات جاری عمل کنند.
با مشورت‌گرفتن از وکلای مجرب مؤسسه حقوقی زعفری با خیال آسوده به مراجع قضایی بروید. با ما تماس بگیرید: ۰۲۱۳۶۰۳۴۰۳۱
تاریخچه قانونی سقط جنین در ایران
موضوع سقط جنین در ایران، از دیرباز مورد توجه قانون‌گذاران و فقها بوده است و قوانین مختلفی در این زمینه به تصویب رسیده است. وکیل ملکی پاکدشت می‌گوید در سال‌های اولیه تصویب قانون مجازات اسلامی، سقط جنین به طور کلی ممنوع بود و هیچ استثنائی برای آن در نظر گرفته نمی‌شد. وکیل گرمسار ادامه می‌دهد اما به تدریج، با پیشرفت علم پزشکی و تغییر نگرش‌ها نسبت به حقوق زنان و جنین، اصلاحاتی در قوانین مربوط به سقط جنین ایجاد شد.
از جمله مهم‌ترین تحولات قانونی در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در سال ۱۳۰۴ قانون‌گذار برای اولین بار اجازه سقط جنین را در صورتی که ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد، صادر کرد.
در سال ۱۳۵۵ قانونی به تصویب رسید که سقط جنین را به طور کلی آزاد اعلام می‌کرد. بهترین وکیل پاکدشت اشاره می‌کند اما این قانون، به دلیل مغایرت با موازین شرعی، با مخالفت‌های گسترده‌ای روبرو شد و پس از مدتی لغو شد.
و نهایتا در سال ۱۳۸۴ ماده واحده سقط درمانی به تصویب رسید که به موجب آن، سقط جنین در مواردی که جنین مبتلا به بیماری‌های خاص و غیرقابل علاجی باشد یا ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد، با رعایت شرایط خاصی مجاز شمرده شد.
دیه و مجازات‌های تکمیلی
همان‌طور که گفته شد، در صورتی که عمل سقط جنین به صورت غیرقانونی انجام شود، مرتکب علاوه بر پرداخت دیه، ممکن است مشمول مجازات‌های تکمیلی مندرج در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی نیز شود. وکیل سلفچگان می‌گوید این مجازات‌ها، متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات متهم شامل محرومیت از برخی حقوق اجتماعی می‌باشد.
لازم به ذکر است که تعیین نوع و میزان مجازات تعزیری، بر عهده قاضی است و او با توجه به اوضاع و احوال پرونده، تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌کند.
جمع بندی
سقط جنین در نظام حقوقی ایران، به عنوان یک عمل مجرمانه تلقی می‌شود و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است. وکیل اسلامشهر بیان می‌کند با این حال، در شرایط خاصی که ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد یا جنین مبتلا به بیماری‌های خاص و غیرقابل علاجی باشد، قانون‌گذار اجازه انجام سقط جنین را می‌دهد.
وکیل شهریار می‌گوید پزشکان در موضوع سقط جنین نقش بسیار مهمی دارند و مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی سنگینی بر عهده آن‌ها است. قوانین مربوط به سقط جنین در ایران، در طول زمان تحولات زیادی را پشت سر گذاشته‌اند و همچنان نیز مورد بحث‌وبررسی قرار دارند.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
