مقدمه
با گسترش روزافزون ورزش حرفه‌ای و بین‌المللی شدن رقابت‌ها، نیاز به نهادی مستقل و متخصص برای حل‌وفصل اختلافات حقوقی به‌شدت احساس می‌شود. «داوری در اختلافات ورزشی»، امروز نه‌تنها مفهومی تخصصی در دنیای ورزش، بلکه یک راهکار کاربردی و شفاف برای رفع مناقشات گسترده میان ورزشکاران، باشگاه‌ها، مربیان، فدراسیون‌ها و اسپانسرها است. در این مقاله، تمام جنبه‌های داوری در اختلافات ورزشی از منظر ساختار، فرآیندها، مزایا، چالش‌ها و اهمیت آگاهی فعالان حوزه ورزش ایران بررسی می‌شود.
مؤسسه حقوقی زعفری با ایجاد شبکه‌ای از بهترین وکلای حرفه‌ای در سراسر کشور، آمادگی دارد نسبت به ارائه مشاوره حضوری، غیرحضوری، آنلاین و نیز قبول وکالت در خصوص تمامی دعاوی حقوقی و کیفری اقدام نماید.
دیوان داوری ورزش (CAS): ساختار و تاریخچه
ریشه‌ها و فلسفه تأسیس
وکیل پاکدشت توضیح می‌دهد که دیوان داوری ورزش که به‌اختصار CAS و در زبان فرانسه تحت عنوان TAS شناخته می‌شود، در سال ۱۹۸۴ به همت کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) در لوزان سوئیس تأسیس شد. هدف از راه‌اندازی این نهاد، فراهم‌کردن بستری بی‌طرف، سریع، تخصصی و قابل‌اعتماد برای حل داوری در اختلافات ورزشی میان فعالان مختلف این حوزه بود.
ارکان و ساختار
وکیل تهران می گوید ساختار CAS از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
– شورای بین‌المللی داوری ورزش (ICAS): متشکل از اعضایی منتخب از نهادهای بین‌المللی ورزشی، شامل فدراسیون‌های بین‌المللی (IFs)، کمیته‌های ملی المپیک (NOCs)، کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) و اعضای منتخب مستقل.
– خود دیوان داوری ورزش: دارای دو شاخه اصلی «دعاوی عادی» و «دعاوی تجدیدنظر (استینافی)» که هرکدام حجم مختلفی از رسیدگی‌ها را شامل می‌شود.
اعضای ICAS موظف‌اند استقلال خود را حفظ کرده و اجازه فعالیت به‌عنوان داور یا وکیل در پرونده‌های CAS را ندارند. این ساختار پیچیده سبب افزایش بی‌طرفی و شفافیت در داوری در اختلافات ورزشی می‌گردد.
صلاحیت و حوزه رسیدگی داوری در اختلافات ورزشی (CAS)
وکیل ورامین توضیح می‌دهد: هر اختلافی که مستقیم یا غیرمستقیم به فعالیت‌های ورزشی برگردد، می‌تواند موضوع داوری در اختلافات ورزشی قرار گیرد. این اختلافات شامل دعاوی اقتصادی (مانند قراردادهای اسپانسرینگ، انتقال بازیکن، حقوق رسانه‌ای) و مسائل انضباطی (مانند دوپینگ، تخلفات اخلاقی و غیره) می‌شود.
شرط اساسی پذیرش دعوا
طرفین باید به‌صورت مکتوب توافق کنند که اختلاف آن‌ها توسط دیوان داوری ورزش رسیدگی شود. این توافق یا از پیش در قراردادها گنجانده می‌شود یا پس از بروز اختلاف و به‌صورت موردی تحقق می‌یابد. همچنین اساسنامه بسیاری از فدراسیون‌ها و سازمان‌های ورزشی، رجوع به CAS برای داوری در اختلافات ورزشی را پیش‌بینی کرده است.
فرآیند داوری در اختلافات ورزشی: قدم‌به‌قدم
۱. ثبت دعوی و تشکیل پرونده
فرآیند داوری در اختلافات ورزشی با درخواست کتبی طرفین و پرداخت هزینه اولیه (معمولاً ۱۰۰۰ فرانک سوئیس) آغاز می‌شود.
عدم پرداخت هزینه اولیه منجر به بایگانی پرونده خواهد شد.
۲. تقسیم‌بندی پرونده‌ها
– دعاوی عادی: رسیدگی به قراردادها و سایر دعاوی عرضی، معمولاً به شکل غیر استینافی.
– دعاوی تجدیدنظر (Appeal Division): بررسی اعتراض به آرای صادره از مراجع داخلی فدراسیون‌ها و ارگان‌های ورزشی.
۹۰٪ پرونده‌ها در این بخش بررسی می‌شود.
۳. تعیین داوران
در داوری در اختلافات ورزشی، داوران تنها از لیست بسته داوران مورد تأیید ICAS انتخاب می‌شوند (حدود ۳۰۰ داور از ۸۷ کشور). معیار انتخاب: تخصص حقوقی، آشنایی با قوانین و فضای ورزش، و تسلط کامل به یکی از زبان‌های CAS (انگلیسی/فرانسوی).
۴. روند رسیدگی و صدور رأی
– جلسات استماع، بررسی اسناد، اتخاذ تصمیم
– مدت‌زمان رسیدگی: در دعاوی عادی معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه؛ در پرونده‌های استینافی و حتی موارد خاص تا ۳ ماه یا کمتر (در مسابقات مهم مثل المپیک، صدور رأی ممکن است زیر ۴۸ ساعت انجام شود!)
– امکان حضور وکلا بدون نیاز به پروانه وکالت رسمی عضویت در کانون وکلا
۵. صدور و اجرای رأی
رأی صادر شده در داوری در اختلافات ورزشی الزام‌آور است، فقط نسبت به طرفین پرونده اعتبار دارد و مطابق کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۹ در سراسر جهان قابل اجراست. اگر حکمی اجرا نشود، پیگیری قضایی در چارچوب مقررات فوق ممکن خواهد بود.
رأی صادره بر اصل “امر مختومه” (res judicata) هم مورد استناد است.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از کادری متخصص در تمام زمینه‌های حقوقی، کیفری، ثبتی، ملکی و خانواده می‌تواند در تمام مراجع قضایی همراه و همیار شما باشد.
ویژگی‌ها و مزایای داوری در اختلافات ورزشی
سرعت و کارآمدی
یکی از مهم‌ترین مزایای داوری در اختلافات ورزشی، سرعت در رسیدگی و صدور رأی است. این روند نه تنها نسبت به روند قضایی کشورها بسیار سریع‌تر است، بلکه در موارد ضروری (مثل جلوگیری فوری از محرومیت ورزشکار) نیز تدابیر موقت اتخاذ می‌شود.
تخصص، بی‌طرفی و استقلال
داوران، افراد متخصص در قوانین ورزشی و آشنای کامل با مسائل حرفه‌ای ورزش هستند. استقرار دیوان در سوئیس، حمایت مالی ICAS و الزام به استقلال داوران، همگی به افزایش بی‌طرفی کمک می‌کنند.
شفافیت و توسعه حقوق ورزش (Lex Sportiva)
برخلاف اصل محرمانگی داوری، آراء بخش استینافی دیوان اغلب منتشر می‌شود که به شفافیت در نظام داوری در اختلافات ورزشی و شکل‌گیری حقوق بین‌المللی ورزش (Lex Sportiva) کمک زیادی کرده است.
کاهش هزینه‌ها و امکان انتخاب داور
در مقایسه با نظام قضایی سنتی، داوری در اختلافات ورزشی نه تنها سریع‌تر است، بلکه هزینه کمتری نیز به همراه دارد و به طرفین امکان انتخاب داور از میان متخصصان را می‌دهد.
اجرای تصمیمات در سطح جهانی
با اتکا به کنوانسیون نیویورک، تصمیمات داوری CAS در بیش از ۱۵۰ کشور به آسانی قابلیت اجرا دارند که این ویژگی، امنیت عملکرد باشگاه‌ها، بازیکنان و فدراسیون‌ها را تضمین می‌کند.
میانجی‌گری در داوری اختلافات ورزشی
یکی از ابزارهای نوین در عرصه داوری در اختلافات ورزشی، میانجی‌گری است. میانجی‌گری روشی غیر الزام‌آور، محرمانه و منعطف است که از سال ۱۹۹۹ وارد ساختار دیوان داوری ورزش شده و برای پرونده‌های قابل حل به صورت مسالمت‌آمیز کاربرد دارد.
– طرفین امکان دارند درباره شخص میانجی‌گر و روند رسیدگی خود تصمیم‌گیری کنند.
– رسیدگی کاملاً محرمانه است و اظهارات طرفین قابلیت استناد در داوری بعدی را ندارد (مگر توافق وجود داشته باشد).
– توافق حاصل از میانجی‌گری الزام‌آور و قابلیت اجرا دارد؛ عدم حصول سازش، منع دخالت میانجی‌گر به‌عنوان داور بعدی را تضمین می‌کند.
– هزینه‌ها عمدتاً به صورت مساوی پرداخت می‌شود و جزئیات توافق شده قابلیت الزام حقوقی کامل را دارند.
انواع دعاوی و مصادیق آن در داوری در اختلافات ورزشی
دعاوی اقتصادی و تجاری
مانند دعاوی ناشی از قرارداد اسپانسرینگ، انتقال بازیکن، حقوق پخش تلویزیونی و قراردادهای مربیان و بازیکنان.
دعاوی انضباطی (Disciplinary)
منجمله پرونده‌های دوپینگ (مطابق با قوانین WADA)، تخلفات اخلاقی یا نقض اصول رقابتی.
نمونه‌های داخلی متعددی مانند پرونده استراماچونی، ویلموتس یا تعلیق فدراسیون جودو ایران مصداق اهمیت داوری در اختلافات ورزشی هستند.
دعاوی استینافی و تجدیدنظرخواهی
رسیدگی به اعتراض نسبت به آرای صادره توسط نهادهای قضایی داخلی فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها (ضروری است اساسنامه آن‌ها ارجاع به CAS را پیش‌بینی کرده باشد).
نقشه راه داوری در اختلافات ورزشی برای فعالان ایرانی
در سال‌های اخیر، نقش دیوان داوری ورزش در پرونده‌های باشگاه‌ها و ورزشکاران ایرانی (در سطوح داخلی و بین‌المللی) پررنگ‌تر از همیشه شده است. محکومیت‌های مالی چند هزاردلاری یا حتی میلیون‌دلاری و محرومیت‌هایی همچون بستن پنجره‌های نقل و انتقالات، بار دیگر لزوم شناخت دقیق روند داوری در اختلافات ورزشی را برای مدیران، وکلا و کارشناسان ورزش کشور برجسته می‌کند.
آگاهی کامل نسبت به مقررات CAS، تسلط بر فرایند طرح دعوا، انتخاب صحیح داور، رعایت دقیق تشریفات و قوانین خاص، و پیگیری صحیح اجرا، شانس موفقیت را در پرونده‌های داوری در اختلافات ورزشی به طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد.
با مشورت‌گرفتن از وکلای مجرب مؤسسه حقوقی زعفری با خیال آسوده به مراجع قضایی بروید.
با ما تماس بگیرید: ۰۲۱۳۶۰۳۴۰۳۱
چالش‌ها و انتقادات
اگرچه داوری در اختلافات ورزشی توسط CAS یک فرآیند منصفانه، تخصصی و پیشرو است، اما انتقاداتی نیز مطرح است؛ مانند الزامی بودن رجوع به CAS در برخی فدراسیون‌ها، محدودیت امکان اعتراض یا انحصار در انتخاب داوران، و نگرانی از جهت‌گیری‌های نهادی. با این حال، روند اصلاح و شفاف‌سازی ساختار و حمایت از استقلال دیوان همچنان درحال پیشرفت است.
نتیجه‌گیری
داوری در اختلافات ورزشی (CAS) امروزه به عنوان یک راهکار حرفه‌ای، سریع، تخصصی و قابل اعتماد، جایگاه ویژه‌ای در نظام حقوق ورزش جهان دارد و سهم عمده‌ای در توسعه روابط حقوقی شفاف و امن میان فعالان عرصه ورزش ایفا می‌کند.
شناخت کامل از سازوکارها، مزایا و چالش‌های داوری در اختلافات ورزشی، برای هر مدیر باشگاه، وکیل یا فعال ورزشی، ضرورتی انکارناپذیر و ضامن موفقیت حقوقی و حرفه‌ای در دنیای ورزش مدرن است.
نویسنده: مصطفی کرمانی، کارشناس حقوق، وکیل دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
