جعاله یعنی چه

تعریف جعاله

جعاله در لغت به معنای اجرت و دستمزد است اما در فقه به مفهوم و معنی و مفهوم ملتزم شدن جاعل به دادن عوض است در قبال کار و عملی که حلال و مقصود عقلاً است به عبارت و مفهوم ساده‌تر التزام به پرداخت عوض معلوم در ازای انجام‌دادن کاری است.

 شاید در ابتدا با شنیدن این پرسش که جعاله یعنی چه وام‌های بانکی با این عنوان و مضمون به ذهن شما تبادر و خطور کند اما این امر قسمت کوچکی از مفهوم گسترده و وسیع جعاله در علم حقوق است.

 بانک ها صرفا مبلغی را تحت عنوان جعاله در چهار چوب وام بابت امور تولیدی و خدماتی و بازرگانی به اشخاص حقیقی و حتی حقوقی می پردازد که وام گیرنده به عنوان جاعل آن را باید بابت انجام کار در همان راستا به انجام دهنده کار به عنوان جاعل بدهد.

مفهوم جعاله در حقوق مدنی

 در حقوق مدنی جعاله یعنی چه جعاله عقدی است معین  که در ماده 561 قانون مدنی آن را تعریف نموده است و مثال ملموس و رایج آن آگهی های اشیا گمشده که به یابنده مژدگانی می دهند. این یکی از انواع عقد جعاله است که در عوض پیدا شدن مال گمشده به یابنده اجرت و پاداش تعلق می گیرد که الزاما در قرارداد مشخص نیست که چه کسی یا کسانی یابنده و مستحق دریافت جعل یا دستمزد هستند.

ارکال عقد جعاله

 پس عقد جعاله از سه رکن اصلی جاعل و عامل و جعل تشکیل می شود.

 1- جاعل به معنی این که کسی درخواست انجام کاری را دارد و مقدار جعل یا اجرت را تعیین می کند.

 2- عامل به این معنی که شخصی کار درخواست شده را انجام می دهد و مستحق دریافت جعل یا دستمزد می شود.

3- جعل به این مفهوم که دستمزد و اجرت و یا مژدگانی که توسط جاعل تعیین و به عامل بعد از انجام عمل پرداخت خواهد شد.

در قرآن مجید به جعاله تلویحا اشاره شده است در آیه شریفه 12 سوره مبارکه یوسف التزام حضرت یوسف علیه السلام به دادن یک بار شتر به یابنده ی پیمانه تصریح شده است.  

تفاوت قرارداد جعاله با قرارداد اجاره

نباید قرارداد جعاله با قرارداد اجاره خلط شده و اشتباه گرفته شود زیرا این دو باهم متفاوت هستند مثلا از این حیث که اجاره عقدی لازم است اما جعاله عقدی جایز می باشد و برخی موضوعات دیگر مانند تعیین عامل و عمل و عوض و مدت قرارداد و نیز از منظر شرایط صحت با هم متفاوت هستند. جعاله طبق مواد 561 تا 570 قانون مدنی تنظیم و تحریر می شود و طرفین می توانند از اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند و حتی منعی نیست هر یک از عناوین جاعل یا عامل شامل چند نفر باشند.

در ادامه مبحث این مقاله با عنوان جعاله یعنی چه به این موضوع می پردازیم که در تمام عقود نقش کلیدی دارد و آن اهلیت طرفین است به این توضیح که جاعل ( کسی که انجام کاری را درخواست کرده است ) باید اهلیت داشته باشد یعنی عاقل و بالغ و رشید باشد به تعبیردیگر باید به سن بلوغ رسیده باشد و همچنین نباید دیوانه و سفیه باشد و به سن قانونی برای اداره و تصرف اموال خود رسیده باشد اما در مورد عامل کمی اوضاع متفاوت است در این امر اختلافی نیست که عامل هم باید اهلیت ذکر شده به تفصیل در عبارات فوق را داشته باشد اما اگر کسی که به سن بلوغ نرسیده یعنی صغیر یا سفیه باشد به عنوان عامل کار مورد نظر جاعل را به درستی انجام داده باشد مستحق جعل ( دستمزد و اجرت آن کار ) است و انجام این عمل به واسطه این که ارزش اقتصادی دارد نباید بی اجر و پاداش بماند و باید اجرت المثل کار خود را بگیرد اما نکته اصلی اینجا است که این مزد و اجر یا اجرت باید به سرپرست آن ها تسلیم شود . در انتهای این مقاله با عنوان جعاله یعنی چه پرسش آخر را مطرح مینمایم و آن این که موضوعات قرارداد جعاله چیست در بیان موضوع جعاله الزامی به توضیح جزئیات دقیق انجام کار یا خواسته به شکل تفصیلی و مبسوط نیست و به دین صورت که کار مورد درخواست را به طور اجمالی و یا به طور کلی بیان شود مورد تایید است اما به دغیر قابل تعیین و انجام باشد که در این صورت قرارداد عقد جعاله باطل و بلا اثر است به این موضوع هم توجه شود که اگر کار مورد درخواست جاعل را بتوان چند بار تکرار کرد یا انجام داد همین که عامل آن عمل را یک بار انجام داد و به اتمام رساند قرارداد جعاله محقق شده و نیاز به تکرار و انجام مجدد آن نیست و مستحق جعل می‌گردد .

نویسنده: مسعود باقرپور، کارشناس حقوق، وکیل دادگستری

قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.

مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.