در معماری پیچیده نظام عدالت کیفری، قوه قضائیه به‌عنوان مرجع صدور رأی و تشخیص حق، نیازمند بازویی قدرتمند و درعین‌حال قانون‌مدار برای اجرای دستورات و تحقیق در صحنه عمل است. این بازوی اجرایی که در خط مقدم مواجهه با جرم و مجرم قرار دارد، نهادی است که در نظام حقوقی ایران با عنوان ضابطان دادگستری شناخته می‌شود. اهمیت این نهاد که توسط مؤسسه حقوقی زعفری رحقی در این مقاله به‌تفصیل بررسی می‌شود، ازآن‌جهت است که آنها اولین نماینده رسمی حاکمیت هستند که با شهروندان (اعم از متهم، شاکی یا شاهد) پس از وقوع یک جرم ارتباط برقرار می‌کنند. کیفیت، دقت و قانون‌مندی عملکرد این گروه نه‌تنها مسیر یک پرونده کیفری را از ابتدا مشخص می‌کند، بلکه نقشی حیاتی در شکل‌دهی به اعتماد عمومی نسبت به کل دستگاه عدالت دارد.

سازمان قضاوتی ایران، به‌عنوان مرجع رسمی حل‌وفصل اختلافات و تظلمات، دارای ساختاری پیچیده و منسجم است که آشنایی با آن برای هر فردی که در جامعه زندگی می‌کند، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت محسوب می‌شود. دعاوی حقوقی که بخش عظیمی از تعاملات روزمره مردم، از معاملات ساده گرفته تا پیچیده‌ترین قراردادها و روابط خانوادگی را در بر می‌گیرد، در بطن همین ساختار مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. عدم شناخت دقیق از صلاحیت دادگاه‌ها، مراحل دادرسی و سلسله‌مراتب قضایی، می‌تواند منجر به سردرگمی، اتلاف وقت، تحمیل هزینه‌های سنگین و در نهایت، ناکامی در احقاق حق شود.

در این راهنمای جامع که توسط مؤسسه حقوقی زعفری تهیه شده است، به بررسی کامل انواع تصمیمات دادگاه می‌پردازیم. به زبانی ساده اما دقیق، توضیح می‌دهیم که رأی، حکم و قرار چه هستند و چه تفاوت‌های کلیدی با یکدیگر دارند و شما را با مهم‌ترین نمونه‌های آن‌ها در دعاوی حقوقی و کیفری آشنا می‌کنیم.