ارتشا یکی از جرایمی است که به‌موجب آن، شخصی در موقعیت شغلی یا اداری خود، در ازای دریافت مال یا منفعتی نامشروع، اقدام به انجام یا ترک وظیفه قانونی خود می‌کند. ارتشا علاوه بر ایجاد نابرابری و فساد اقتصادی، موجب تضعیف کارایی نهادهای دولتی و خصوصی نیز می‌شود. در این مقاله، به بررسی مفهوم، انواع، مجازات و راهکارهای مقابله با این جرم پرداخته خواهد شد.
ارتشا چیست؟
رشوه عملی غیرقانونی است که در آن فرد برای تأثیرگذاری بر عملکرد یک مقام دولتی یا اداری، پرداختی نامشروع انجام می‌دهد. وکیل پاکدشت می‌گوید اگر فردی رشوه بدهد، به او راشی می‌گویند و در صورت دریافت، مرتشی نام دارد. وکیل تهران در تعریف جرم ارتشا بیان می‌کند پرداخت رشوه را رشا و دریافت آن را ارتشا می‌نامند.
وکیل ورامین ادامه می‌دهد رشوه می‌تواند به شکل پول، اموال، اسناد مالی یا حتی معاملات صوری باشد. بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران همچنین اشاره می‌کند این عمل که از جرایم مالی محسوب می‌شود، موجب گسترش فساد اداری، کاهش شفافیت و آسیب به سلامت نظام حکومتی خواهد شد.
ارتشا جرمی است که به طور خاص شامل کارمندان دولت و مأموران خدمات عمومی می‌شود. وکیل قرچک می‌گوید اگر فردی خارج از این دسته، مانند یک شاغل در بخش خصوصی یا کسی که کارمند نیست، وجه یا مالی را در شرایط مشابه دریافت کند، این عمل تحت عنوان ارتشا شناخته نمی‌شود. وکیل پیشوا بیان می‌کند در چنین مواردی، در صورت وجود سایر شرایط قانونی، ممکن است این اقدام به‌عنوان کلاهبرداری تلقی گردد.
بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۷۹۸ هیئت عمومی دیوان عالی کشور، کارکنان بانک‌های خصوصی نیز به‌عنوان مأموران خدمات عمومی شناخته می‌شوند. وکیل دلیجان ادامه می‌دهد بنابراین، اگر این افراد رشوه دریافت کنند، مشمول مقررات مربوط به ارتشا خواهند شد.
مجازات ارتشا
ارتشا به معنای دریافت رشوه توسط مأموران دولتی یا کارکنان نهادهای عمومی است. وکیل گلپایگان در تبیین جرم ارتشا می‌گوید این عمل به‌عنوان جرمی کیفری شناخته می‌شود و بر اساس ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، مجازات‌های متعددی برای مرتکبان در نظر گرفته شده است.
۱ ـ مجازات مرتشی
مرتشی، یعنی کسی که رشوه دریافت می‌کند، بسته به مبلغ دریافتی و موقعیت شغلی خود با مجازات‌های متفاوتی مواجه می‌شود:
اگر مبلغ رشوه تا 25.500.000 ریال باشد، مرتکب به انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت ۶ ماه تا ۳ سال محکوم می‌شود. وکیل سلفچگان بیان می‌کند در صورتی که مرتکب در مرتبه مدیرکل یا بالاتر باشد، به انفصال دائم از مشاغل دولتی محکوم خواهد شد.
برای مبالغ بیش از 25.500.000 ریال تا 255.000.000 ریال، مجازات شامل حبس از ۱ تا ۳ سال، جزای نقدی معادل مبلغ دریافتی و انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت ۶ ماه تا ۳ سال است. وکیل محلات ادامه می‌دهد اگر مرتکب در مرتبه مدیرکل یا بالاتر باشد، به انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم می‌شود.
درصورتی‌که مبلغ رشوه بیش از 255.000.000 ریال تا 1.280.000.000 ریال باشد، مرتکب به حبس از ۲ تا ۵ سال، جزای نقدی برابر با مبلغ دریافتی، انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. وکیل سمنان می‌گوید اگر مرتکب در مرتبه پایین‌تر از مدیرکل باشد، به جای انفصال دائم، به انفصال موقت از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
برای مبالغ بیش از 1.280.000.000 ریال، مجازات شامل حبس از ۵ تا ۱۰ سال، جزای نقدی معادل مبلغ دریافتی، انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق است. وکیل خمین اشاره می‌کند در صورتی که مرتکب در مرتبه پایین‌تر از مدیرکل باشد، به جای انفصال دائم، به انفصال موقت از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم می‌شود.
۲ ـ مجازات راشی
راشی، یعنی کسی که رشوه می‌دهد نیز بر اساس قوانین موجود مجازات می‌شود. وکیل شریف‌آباد می‌گوید بر اساس ماده ۵۹۲ قانون مجازات اسلامی، هر کس عالماً و عامداً برای انجام یا عدم انجام کاری که مربوط به وظایف مأموران دولتی است، وجه یا مالی را به‌عنوان رشوه بدهد، علاوه بر ضبط مال، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. وکیل سلفچگان ادامه می‌دهد مالی که به‌عنوان رشوه دریافت شده است نیز به نفع دولت ضبط می‌شود.
در مواجهه با جرم ارتشا نیاز به وکلای متخصص دارید! مؤسسه حقوقی زعفری با تجربه‌ای درخشان، آماده ارائه مشاوره و دفاع از حقوق شما در تمامی مراحل دادرسی است. برای دریافت راهکارهای قانونی، همین امروز با ما تماس بگیرید!
تخفیف مجازات ارتشا
ارتشا جرمی است که در آن مأمور دولتی یا وابسته به نهادهای عمومی، در قبال انجام یا ترک وظایف قانونی خود مال یا وجهی را دریافت می‌کند. وکیل گرمسار می‌گوید قانون‌گذار سه مورد دررابطه‌با راشی، تخفیف یا معافیت از مجازات را پیش‌بینی کرده است:
تبصره 5 ماده 4 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کاهبرداری اشعار می‌دارد: «در هر مورد از موارد ارتشاء هر گاه راشی، قبل از کشف جرم، مامورین را از وقوع بزه آگاه سازد، از تعزیر مالی معاف خواهد شد و در مورد امتیاز طبق مقررات عمل می‌شود و چنانچه راشی در ضمن تعقیب با اقرار خود موجباب تسهیل تعقیب مرتشی را فراهم نماید، تا نصف مالی که بعنوان رشوه پرداخته است، به وی بازگردانده می‌شود و امتیاز نیز لغو می‌گردد.»
به‌موجب ماده 591 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): «هرگاه ثابت شود که راشی برای حفظ حقوق حقه خود، ناچار از دادن وجه یا مالی بوده تعقیب کیفری ندارد و وجه یا مالی که داده به او مسترد می‌گردد.»
تبصره ماده 592 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): «در صورتی که رشوه دهنده برای پرداخت رشوه مضطر بوده و یا پرداخت آن را گزارش دهد یا شکایت نماید از مجازات حبس مزبور معاف خواهد بود و مال به وی مسترد می‌گردد.»
همان‌طور که در ابتدا گفته شد، جرم رشا و ارتشا مختص مأموران دولت است، اما طبق ماده 588 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) داوران، ممیزان و کارشناسان که کارمند دولت نیستند هم در ازای دریافت وجه یا مال مجازات می‌شوند.
فرق ارتشا و اختلاس
اختلاس و ارتشا هر دو از جرایم مالی هستند، اما تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. اختلاس زمانی اتفاق می‌افتد که یک کارمند دولت، اموال یا وجوهی را که به او سپرده شده است، برخلاف امانت‌داری و به نفع خود یا دیگری تصاحب کند. وکیل ملکی پاکدشت می‌گوید در این جرم، فرد مجرم قبلاً به مال دسترسی قانونی داشته اما از آن سوءاستفاده می‌کند.
در مقابل، ارتشا زمانی رخ می‌دهد که یک کارمند دولت برای انجام یا خودداری از انجام یک وظیفه اداری، از فردی دیگر رشوه دریافت کند. وکیل شهرری ادامه می‌دهد در اینجا، جرم بر مبنای توافق غیرقانونی بین کارمند و رشوه‌دهنده شکل می‌گیرد.
تفاوت دیگر این است که در اختلاس، اموال عمومی تصاحب می‌شود، اما در ارتشا، شخص در ازای انجام کار اداری، وجه یا مالی نامشروع دریافت می‌کند. بهترین وکیل پاکدشت همچنین بیان می‌کند در اختلاس تنها کارمندان دولتی مرتکب جرم می‌شوند، اما در ارتشا، هم کارمند و هم رشوه‌دهنده مجرم محسوب می‌شوند.
سخن آخر
جرم ارتشا یکی از مهم‌ترین موانع عدالت اداری و سلامت نظام اقتصادی است که موجب کاهش اعتماد عمومی به دستگاه‌های دولتی می‌شود. وکیل در پاکدشت می‌گوید این جرم نه‌تنها بهره‌برداری ناعادلانه از موقعیت شغلی را در پی دارد، بلکه باعث تضعیف کارایی نهادهای اجرایی و گسترش فساد در جامعه می‌شود. وکیل طلاق پاکدشت در تبیین جرم ارتشا اشاره می‌کند برخورد قانونی قاطع با مرتکبان و تقویت نظارت‌های داخلی می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از این جرم داشته باشد.
اگر با پرونده‌های مربوط به جرم ارتشا مواجه شده‌اید و به دنبال وکلای متخصص هستید، مؤسسه حقوقی زعفری با سال‌ها تجربه، آماده ارائه مشاوره و دفاع از حقوق شماست. وکیل خوب پاکدشت توصیه می‌کند برای دریافت راهکارهای قانونی و جلوگیری از مشکلات حقوقی، همین امروز با ما تماس بگیرید!
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
