امروزه با توجه به تبادلات اسناد اعم از عادی و رسمی بین مردم در جامعه، بیم ارتکاب جرم جعل از سوی بعضی از افراد وجود دارد. به این صورت که فردی ممکن است با جعل مبایعه نامه، مالی را بدست آورد که هیچ حقی نسبت به آن مال ندارد و از این طریق زمینه به وجود آوردن جرم جعل مبایعه نامه را فراهم سازد و باعث اضرار به دیگری شود. در واقع جرم جعل صرفا در مورد اسناد عادی به کار نمی رود و شامل اسناد رسمی هم می شود. بنابراین زمانی که جعل در یک سند عادی مانند مبایعه نامه صورت می گیرد و ابعاد جرم و مجازات جعل مبایعه نامه بررسی می‌شود، این بدان معنا نیست که چون اسناد رسمی، توسط دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و از اعتبار زیادی برخوردار است، نمی تواند مجعول باشد. پس مجازات جعل مبایعه نامه که به عنوان یک سند عادی کاربرد دارد، متفاوت از مجازات جعل اسناد رسمی است. ما در این پژوهش قصد داریم به تعریف جعل، انواع جعل، مجازات جعل مبایعه نامه، مجازات جعل سند رسمی و سایر موارد مرتبط با آن بپردازیم.
تعریف جعل
قبل از اینکه به بحث مجازات جعل مبایعه نامه بپردازیم لازم است یک تعریفی از جعل ارائه دهیم. جعل به این معناست که فردی یک نوشته و موارد دیگر در قانون را به قصد جا زده شدن به عنوان اصل بسازد یا تغییر دهد. پس جعل صرفا در نوشته و آن هم نوشته هایی که روی کاغذ وجود دارد (نه نوشته های روی سنگ و چوب) امکان پذیر می باشد. بنابراین تحریف صدا، چسباندن عکس به کارت شناسایی شخص دیگر، زدن اثر انگشت، ساختن کارت یا بلیطی که هیچ نوشته ای ندارد و کشیدن نقاشی جعل محسوب نمی شود. وکیل حقوقی بیان می دارد زمانی که فردی اقدام به جعل یک مبایعه نامه می کند و از آن سند مجعول استفاده می کند، مرتکب جرم جعل و استفاده از سند مجعول می شود. همچنین با توجه به حساسیت موضوع و عناصر متشکله این جرم و مجازات جعل مبایعه نامه، مشاوره با یک وکیل حقوقی ضروری به نظر می رسد.
انواع جعل
در مورد مجازات جعل مبایعه نامه باید گفت که جرم جعل در اسناد عادی و رسمی قابلیت تحقق دارد. پس باید به تعریف این دو سند پرداخته شود:
الف) تعریف سند: ماده ۱۲۸۴ قانونی مدنی مقرر می دارد: «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.»
ب) انواع سند: ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی مقرر می دارد: «سند بر دو نوع است: رسمی و عادی.»
پ) تعریف سند رسمی: ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی مقرر می دارد: «اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد رسمی است.»
ت) تعریف سند عادی: سایر اسنادی که جزو موارد مذکور در بند فوق نباشد، عادی محسوب می شود.
بنابراین جرم جعل ممکن است در اسناد عادی یا رسمی صورت گیرد و مجازات جعل مبایعه نامه و سایر اسناد عادی مانند چک، سفته، فاکتور و… متفاوت از مجازات جعل اسناد رسمی می باشد. اگر چه بررسی جرم جعل مبایعه نامه و بحث مجازات جعل مبایعه نامه کمی دشوار به نظر می رسد ولی مشاوره با یک وکیل حقوقی به درک موضوع به شما کمک می نماید.
مجازات جعل مبایعه نامه
مبایعه نامه به عنوان یک سند عادی، کاربردهای بسیاری بین مردم در جامعه دارد به خصوص زمانی که می خواهند یک مالی اعم از منقول یا غیر منقول را انتقال دهند از این سند عادی استفاده می شود و ممکن است جرم جعل مبایعه نامه صورت گیرد و متضرر به دنبال آن است که با مشاوره با یک وکیل حقوقی، در خصوص این جرم و مجازات جعل مبایعه نامه، آگاهی لازم را بدست آورد. در خصوص مجازات جعل مبایعه نامه یا همان جعل سند عادی، ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ مقرر می‌دارد: ” هر کس در اسناد و نوشته های غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آن را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از ۶ ماه تا دو سال یا به ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. “
وکیل حقوقی پردیس بیان می دارد مجازات جعل مبایعه نامه و به طور کلی سند عادی، حبس تعزیری درجه ۶ یا جزای نقدی درجه ۷ پیش بینی شده است که چندان بازدارنده به نظر نمی رسد. همچنین موسسه حقوقی زعفری با همکاری وکلای حقوقی، آمادگی لازم جهت ارائه مشاوره حقوقی را دارد.
مجازات جعل سند رسمی
مجازات جعل مبایعه نامه به عنوان یک سند عادی، نسبتا خفیف تر از مجازات جعل سند رسمی می باشد. در این مورد، اینکه سند رسمی را کارمند دولت یا یک فرد عادی جعل کند متفاوت است. در واقع در مجازات جعل مبایعه نامه، اینکه فردی کارمند دولت باشد یا نباشد از اهمیتی برخوردار نیست، زیرا مبایعه نامه یک سند عادی محسوب می شود و مجازات جعل مبایعه نامه برای همه افراد یکسان است، ولی برای جعل سند رسمی نیز، مواد ۵۳۲ و ۵۳۳ و ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ مجازات تعیین نموده است. به صورت خلاصه، اگر فردی کارمند دولت باشد و اقدام به جعل اسناد رسمی و نوشته ها نماید به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. وکیل حقوقی شهریار بیان می دارد در صورتی که فردی کارمند یا مسئول دولتی نیست هرگاه مرتکب جرم جعل سند رسمی و نوشته شود به حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
مجازات جعل مبایعه نامه زمین
برخی از اراضی به دلایلی از جمله قرار گرفتن در روستاها و ارزش کمی که دارند، دارای سابقه ثبتی نیستند و سند رسمی برای آن ها صادر نشده است، البته برای اینگونه زمین ها می توان با رعایت یکسری تشریفات، درخواست سند رسمی نمود. این اراضی و همچنین اراضی که دارای سابقه ثبتی و سند رسمی می باشند معمولا با یک مبایعه نامه مورد معامه قرار می گیرند. صرف نظر از اینکه زمین های فاقد سابقه ثبتی، با مبایعه نامه انتقال پیدا می کنند و زمین های دارای سابقه ثبتی، علاوه بر مبایعه نامه، باید در دفترخانه اسناد رسمی به ثبت برسند، این مبایعه نامه ممکن است جعلی باشد. یعنی فردی با یک مبایعه نامه مجعول، زمین دیگری را به فرد دیگری منتقل نماید و موجب ضرر به مالک زمین شود. در مورد مجازات این جرم باید گفت مجازات آن همان مجازات جعل مبایعه نامه می باشد و تفاوتی بین این که مورد معامله زمین، خانه و… باشد وجود ندارد.
جعل مادی و معنوی
حال که مجازات جعل مبایعه نامه توضیح داده شد بهتر است به این مورد هم اشاره ای شود که جعل در یک تقسیم بندی به جعل مادی و معنوی تقسیم می شود:
الف) جعل مادی: اگر جعل توسط فردی غیر از کارمند دولت یا مامور به خدمات عمومی در اموری که راجه به وظایفشان نیست صورت گیرد، جعل مادی است ولی در صورتی که جعل توسط کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی و مامورین به خدمات عمومی و در نوشته های راجع به وظایفشان باشد دو حالت دارد:
۱. اگر سند توسط کارمند تنظیم شده باشد و حاوی اطلاعات دروغ نسبت به شخص دیگری غیر از تهیه کننده باشد و دروغی راجع به صادر کننده یا تامین کننده خود نگوید، مورد جعل معنوی است. مانند اینکه بازپرس اظهارات متهم مبنی بر اینکه (من توهین نکردم) را به صورت (من توهین کردم) بنویسد در این صورت سند دروغی راجع به صادر کننده یا تایید کننده خود نمی گوید ولی حاوی اطلاعات دروغ است.
۲. اگر سند دروغی راجع به صادر کننده یا تامین کننده خود بگوید جعل مادی است. مانند این که قاضی برای کمک به یکی از طرفین دعوی سندی مبنی بر بدهکار نبودن وی بسازد.
ب) جعل معنوی: به این معنی است که یکی از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی، در تحریر نوشته و قراردادهای راجع به وظایفشان مطالب دورغی را به دیگری نسبت دهند.
نتیجه
وکیل حقوقی اسلامشهر مقرر می دارد جعل عبارت است از فردی نوشته یا دیگر چیزهای مذکور در قانون را به قصد جازدن با عنوان اصل بسازد یا تغییر دهد. جرم جعل هم در اسناد عادی و هم در اسناد رسمی ممکن است صورت گیرد. این جرم در مبایعه نامه ها که کاربرد بیشتری در جامعه دارند، ممکن است بیشتر صورت گیرد و مجازات جعل مبایعه نامه و سایر اسناد اعم از عادی و رسمی در قانون تعیین شده است.
نویسنده: امیر نژاد محمدی، کارشناس ارشد حقوق خصوصی، وکیل دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
