امروزه در جامعه اسباب زیادی برای تملّک (مالک شدن) وجود دارد، یکی از اسبابی که قانون مدنی آن را سبب تملک می‌داند، ارث می‌باشد. در واقع هر فردی به وسیله ارث می‌تواند به صورت قهری مالک ماترک متوفی شود و پس از طی مراحل تشریفات قانونی، هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد. در قانون مدنی، وراث و سهم الارث هر یک از آن ها معین شده است. ممکن است فردی فوت کند ولی فرزند نداشته باشد، برای مثال، ارث مرد بدون فرزند از مباحثی است که ممکن است برای برخی، شبهه ایجاد کند که تکلیف ارث مرد بدون فرزند چه می‌شود و ماترک متوفی به چه کسانی می رسد. در این پژوهش قصد داریم به مباحثی همچون تعریف ارث، موجبات ارث، ارث مرد بدون فرزند، ارث زن بدون فرزند و موارد مرتبط با آن ها بپردازیم.
تعریف ارث
در قانون مدنی تعریفی از ارث بیان نشده است ولی می توان به این صورت تعریف کرد که ارث یکی از اسباب تملک است که موجب می شود وارث بعد از فوت مورث خود، بدون هیچ اراده ای مالک اموال متوفی شود و هر تصرفی که می خواهد در آن داشته باشد. بنابراین ارث، یک سبب است که موجب مالک شدن فرد یا افراد به عنوان وراث نسبت به اموال مورث می شود. وکیل حقوقی پاکدشت بیان می‌دارد که مبحث ارث در قانون مدنی از دشواری های زیادی برخوردار است و بهتر است که اگر فردی دعوی حقوقی در خصوص ارث دارد از یک وکیل حقوقی مشاوره حقوقی اخذ نماید.
موجبات ارث
قبل از این که به بحث ارث مرد بدون فرزند بپردازیم بهتر است بدانیم ارث چگونه به فرد تعلق می گیرد. ماده ۸۶۱ قانون مدنی مقرر می دارد: « موجبات ارث دو امر است: نسب و سبب». بنابراین در بحث ارث، نسب همان رابطه خونی می باشد و این رابطه باعث می‌شود که فردی از دیگری ارث ببرد. همچنین سبب، موجبی است که تنها مصداق آن زوجیت می باشد که باعث می شود مرد از زن خود و زن از شوهر خود حسب مورد ارث ببرد. وکیل حقوقی بیان می دارد که موجب دیگری در خصوص ارث در قانون مدنی و فقه اسلام وجود ندارد. لازم به ذکر است ارث به موجب سبب در حقوق اسلام شامل:
۱. زوجیت
۲. وِلاء (عتق، ضمان جریره، امامت) می شود
ولی باید توجه داشت که اولا، ولاء (بردگی) موضوعا منتفی است، ثانیا، با توافق نمی توان کسی را به وراث اضافه کرد(ضمان جریره)، ثالثا، حاکم مدیر است و وارث محسوب نمی شود.
ارث مرد بدون فرزند
گاهی ممکن است فردی فوت کند و فرزند نداشته باشد، بنابراین تکلیف ارث مرد بدون فرزند باید مشخص گردد که ترکه به چه کسانی تعلق می گیرد. بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، اگر مردی فوت نماید و هیچ فرزندی نداشته باشد و اموالی نیز از او باقی مانده باشد یک چهارم اموال وی به همسرش و مابقی اموال بین سایر وراث تقسیم می شود. ولی اگر فرزند داشته باشد یک هشتم اموال وی به همسرش و مابقی اموال بین سایر وراث او تقسیم می شود. در مورد ارث مرد بدون فرزند، زن و مرد باید در نکاح دائم یکدیگر باشند و اگر بین آن ها عقد موقت وجود داشته باشد، از یکدیگر ارث نمی برند. همچنین اگر مردی فوت کند و فرزند نداشته باشد سایر افراد طبقه اول یعنی پدر و مادر او ارث می برند که در این مورد سهم مادر وی یک سوم و سهم پدر دو سوم خواهد بود. همچنین در خصوص ارث مرد بدون فرزند، اگر مردی فرزند و پدر و مادر نداشته باشد، ارث به طبقه دوم یعنی اجداد( پدر بزرگ و مادر بزرگ) و برادر و خواهر و فرزندان آن ها حسب درجه می رسد و در صورت نبود آن ها، ارث به طبقه سوم یعنی اعمام(عمو) و عمات(عمه ها) و اخوال(دایی ها) و خالات(خاله ها) و فرزندان آن ها حسب درجه می رسد. در مورد ارث مرد بدون فرزند، ممکن است فردی که فوت می‌کند هیچ ورثه دیگری نداشته باشد در واقع فرد، فرزند و همسر و اقوام دیگری که در طبقات ارث قرار بگیرند اموال را بدست آورند وجود نداشته باشد. در این صورت این اموال، اموال بدون وارث محسوب می شود و بر اساس ماده ۸۶۶ قانون مدنی، این اموال در اختیار حاکم قرار می گیرد. البته این گونه اموال، تشریفات خاصی دارند. در واقع از این اموال، دیون متوفی پرداخت می شود و اگر مالی باقی ماند برای متوفی در راه خیر صرف می شود.
شما می توانید با مراجعه به موسسه حقوقی زعفری، از یک وکیل حقوقی در خصوص ارث مرد بدون فرزند و هر گونه مسائلی در مورد ارث، مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
ارث زن بدون فرزند
در مقابل بحث ارث مرد بدون فرزند، توضیح دادن ارث زن بدون فرزند نیز مفید می باشد. در این رابطه، همسر متوفی که با وی ازدواج دائم نموده است و در زمان فوت متوفی، در قید حیات بوده است در کنار سایر وراث، ارث می برد. بنابراین بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، زمانی که زن فوت نماید نصف اموال وی به شوهر او می رسد و مابقی اموال بین سایر وراث به نسبت سهم الارث آن ها تقسیم می شود. در مورد ارث، اگر در زمان فوت زن، شوهر فرزند داشته باشد و فرزند وی از زن دوم او باشد، باز هم شوهر نصف اموال را به ارث می برد. ولی اگر زن فوت نماید و شوهر و فرزند داشته باشد، یک چهارم اموال به شوهرش ارث می رسد و مابقی بین سایر وراث تقسیم می شود. اگر زن فوت نماید و فقط شوهر داشته باشد، تمام اموال را به ارث می برد، بر خلاف شوهر که اگر فقط یک زن داشته باشد زن فقط یک چهارم از اموال را به ارث می برد و سایر اموال در اختیار حاکم(ولی فقیه) می باشد.
با توجه به این که مبحث ارث مرد بدون فرزند از اهمیت زیادی برخوردار می باشد مشاوره با یک وکیل حقوقی می تواند موثر واقع شود.
محروم کردن از ارث
برخی تصور می کنند که مورث می تواند فردی از وراث را در زمانی که مورث در قید حیات است از ارث محروم کنند. باید توجه داشت که این امر غیر ممکن است زیرا مباحث مربوط به ارث، حکم است نه حق. بنابراین مورث، هیچ یک از وراث را نمی تواند از ارث محروم کند و همچنین هیچ کس را به عنوان وارث، اضافه کند. این امر بر خلاف قانون آمره می باشد و توافق بر خلاف آن باطل می باشد.
وکیل حقوقی فیروزکوه بیان می دارد در بحث ارث، اینکه گاهی اوقات پدری به فرزند خود می گوید تو را از ارث محروم می کنم، جایگاه حقوقی ندارد بیشتر جنبه اخلاقی دارد که نارضایتی پدر از فرزند خود را نشان می دهد.
شرط توارث در عقد موقت
یکی از شرایط ارث بردن از طریق سبب، وجود عقد دائم بین زن و مرد است. بنابراین در عقد موقت زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند. اگر در عقد موقت زن شرط بگذارد که در صورت فوت مرد، از وی ارث ببرد، این شرط به دلیل مخالف بودن با قانون آمره باطل می‌باشد ولی عقد موقت را باطل نمی کند. ولی فرزندی که در عقد موقت حاصل می شود از پدر و مادر خود ارث می برند.
نتیجه
وکیل حقوقی پردیس مقرر می دارد ارث یکی از اسباب تملک است و موجب می شود که فردی که فوت می کند، ورثه وی مالک اموال مورث شوند. ارث به موجب نسب و سبب پدید می آید و طبقات سه گانه وراث، حسب مورد به اندازه سهم خود ارث می‌برند. این موضوع در مورد ارث مرد بدون فرزند هم صادق است.
نویسنده: امیر نژاد محمدی، کارشناس ارشد حقوق خصوصی، وکیل دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
