اعسار در لغت به حالتی گفته میشود که یک شخص از پرداخت بدهی خویش بصورت یکجا ناتوان است که اصطلاحاً مُعسِر نامیده میشود.
اعطای مهلت به مدیون از متون فقهی اسلامی نشأت گرفته و به دنیای حقوق ایران وارد شده است. چرا که دین اسلام با حبس اشخاص و سلب آزادی انسان ها کاملأ مخالف است و صرفاً در موارد ضروری و خاص و یا ارتکاب جرم و جنایت مجوز حبس و بازداشت صادر کرده است.
در قانون مدنی ایران به قاضی دادگاه اجازه داده شده است که در صورت تشخیص عدم تمکن مالی مدیون جهت پرداخت دِین مهلت مناسب و عادلانه ای اعطاء کند. اما در این میان باید عدالت نیز رعایت شود و حق و حقوق طلبکار نادیده انگاشته نشود.
در حال حاضر در بحث چک نیز مقررات اعسار حاکم هست و صادرکننده چک که به پرداخت وجه آن محکوم گردیده است میتواند با معرفی اموال و دارائی خویش و شهادت شهود مبنی بر محل درآمد و میزان درآمد و وضعیت اقتصادی مدیون از پرداخت یکجای مبلغ چک معاف شود و مبلغی را بعنوان پیش پرداخت و مابقی را بصورت اقساط ماهانه یا فصلی پرداخت کند. مزیت حکم اعسار این هست که مدیون حبس نمیشود و همچنین دیگر مشمول مقررات تأخیر در پرداخت درین نمیشود.
البته داشتن یکسری اموال که اصطلاحاً مستثنیات دِین نامیده میشود منافاتی با طرح دعوای اعسار ندارد، لکن طلبکار می تواند با معرفی اموالی غیر از مستثنیات دِین به طلب خویش برسد.
