مقدمه
در عرف معمول جامعه و مردم‌باور اشتباه و غیرحقوقی رواج در مورد کلاهبرداری و کلاهبردار رواج یافته است. باور اشتباه اکثریت این هست که اگر فرد یا افرادی به تعهدات خود عمل نکند که کثرت نیز با تعهد مالی مبنی بر پرداخت وجه یا پرداخت وجه چک صادره است، کلاهبردار شناخته می‌شود. ولی از منظر حقوق کیفری و باتوجه‌به تعریف قانون از جرم و مجازات و اصول حقوق جزا، این باور کاملاً اشتباه بوده و افرادی که صرفاً تعهدات خود را ایفا نمی‌کنند یا چک آنها در بانک با عدم پرداخت مواجه می‌شود کلاهبردار محسوب نمی‌شوند و با زایل شدن یا فقدان وصف کیفری موضوع جزء موارد موضوعات دعاوی حقوقی بشمار می‌رود؛ لذا در مقاله حاضر قصد بررسی مختصر و مفید راجع به کلیات جرم کلاهبرداری و موارد مشمول این عنوان مجرمانه را داریم.
مؤسسه حقوقی زعفری رحقی متشکل از کادری متخصص در تمام زمینه‌های حقوقی، کیفری، ثبتی، ملکی، خانواده و کلاهبرداری می‌تواند در تمام مراجع قضایی همراه و همیار شما باشد.
رکن قانونی جرم کلاهبرداری
وکیل تهران توضیح می دهد که باتوجه‌به اینکه جرم و مجازات بایستی طبق قانون تعیین و حکم صادر شود که به اصل قانونی‌بودن جرم و مجازات معروف شده است، برای اینکه یک شخص محکوم به کیفر گردد بایستی یک رفتار مجرمانه را حداقل انجام داده باشد؛ لذا برای تطابق مصادیق اولاً بایستی رکن قانونی جرم وضع شده باشد و ثانیاً رفتار ارتکابی جزء مصداق‌های رفتار مجرمانه تعریف شده در قانون باشد. در قانون مجازات اسلامی اشاره‌ای به جرم کلاهبردای به معنای اخص نشده است و صرفاً در ماده ۵۹۶ قانون مزبور ذیل سرفصل ارتشا، ربا و کلاهبرداری اشاره‌ای به سوءاستفاده از ضعف نفسی اشخاص یا حوائج شخصی اشخاص غیررشید و تحصیل سند ذمه‌ای یا نوشته تعهدآور گردیده است که در واقع مستند احکام کلاهبرداری به معنای اخص نمی‌باشد. رکن قانونی این جرم در قانونی بنام قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری بیان شده است. البته لازم به ذکر است که کلاهبرداری هاب خاص و رفتارهایی که در حکم کلاهبرداری شناخته شده‌اند نیز در قوانین مختلف مانند قوانین ثبت، صدور چک یا ماده واحد انتقال مال غیر و سایر موارد وجود دارد و به‌صورت مورد استناد می‌شوند.
رکن مادی جرم کلاهبرداری
قسمت اول : رفتار مادی
وکیل قم شرح می‌دهد که رفتار مجرمانه در جرم کلاهبرداری، به‌صورت فعل مثبت است؛ بنابراین ترک فعل حتی اگر با سوءنیت نیز همراه باشد، عنصر مادی جرم کلاهبرداری محسوب نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال، شخصی با کمک وسایل فریبنده و با توسل به اقدامات متقلبانه، خود را فردی بانفوذ معرفی می‌کند و موجب فریب بزه‌دیده شده و مبلغی از او دریافت می‌کند. درصورتی‌که به‌هیچ‌وجه، چنین شخصیتی نداشته و با فعلی مثبت، مرتکب کلاهبرداری شده و با فریب‌دادن شخص زیان‌دیده تحصیل وجه کرده است. البته باید توجه داشت که صرف دروغ ساده حتی اگر شخص ساده‌لوحی آن را باور کند و فریب بخورد جزء موارد اقدامات متقلبانه محسوب نمی‌شود و از عنوان کلاهبرداری خارج خواهد شد.
قسمت دوم: راجع به اوضاع‌واحوال و شرایط ضروری
وکیل لواسان بیان می‌کند برای تحقق جرم کلاهبرداری سه شرط اساسی اهمیت دارد که عبارت‌اند از:
تقلبی و غیرواقعی بودن وسایلی که کلاهبردار از آنها به‌منظور فریب اشخاص غیر استفاده می‌کند.
فریب‌خوردن قربانی با این شرط که وی از متقلبانه بودن وسایل اطلاع نداشته باشد و به‌صرف دروغ ساده فریب نخورده باشد.
مال برده شده متعلق به غیر باشد و جزء اموال خود فرد متوسل به اقدامات متقلبانه نباشد.
وکیل رودهن اضافه می‌کند در جرم کلاهبرداری، متقلبانه محسوب‌شدن وسایلی که مجرم از آنها برای بردن مال غیر بهره میبرد، از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین وقوع این جرم متضمن برخی صحنهسازیها و مانورهای متقلبانه است. اثبات توسل متهم به وسایل و صحنهسازیهای متقلبانه بر عهده شاکی و دادستان (دادسرا) است. وجود رابطه مستقیم و قاطع بین توسل به وسایل متقلبانه با اغفال قربانی و بردن مال وی شرط لازم تحقق جرم کلاهبرداری محسوب می‌شود. شکی نیست که توسل به وسایل متقلبانه باید مقدم بر تحصیل مال بوده و باید برای تحصیل مال صورت گیرد.
وکیل شهریار می‌گوید ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری به ذکر نمونه‌ها و مصادیقی از وسایل متقلبانه پرداخته است؛ بنابراین از باب تمثیل است و نباید حصری تلقی شود. این نمونه‌ها عبارت‌اند از:
فریب‌دادن مردم به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانهها یا کارخانهها یا مؤسسات موهوم.
امیدوار کردن مردم به امور غیرواقع.
ترساندن مردم از حوادث و پیشامدهای غیرواقع.
اختیار اسم یا عنوان مجعول.
همچنین قربانی کلاهبرداری باید مال را با رضایت اما در نتیجه فریب‌خوردن در اختیار مجرم قرار دهد.
با مشورت‌گرفتن از وکلای مجرب مؤسسه حقوقی زعفری رحقی با خیال آسوده به مراجع قضایی بروید.
کلاهبرداری معروف به کلاهبرداری پانزی
وکیل اسلامشهر: امروزه که دنیای مالی سروصدای زیادی به پا کرده است، موجب این شده است که توجه کلاهبرداران را به خود جلب کند. در واقع کلاهبرداری پانزی به‌گونه‌ای است که شرکت‌ها و یا سازمان‌هایی با ادعا بر برگشت سود بسیار زیاد در مدت زمانی کوتاه همراه با سرمایه به شما، باعث فریب شما می‌شوند. زمانی که شما فریب وعده‌های دروغین این افراد را می‌خورید و در پروژه‌های آنها سرمایه‌گذاری می‌کنید، پس از مدتی که تعداد سرمایه‌گذاران زیاد شود و دیگر آن شرکت نتواند سود را بپردازد، شرکت را تعطیل و ناپدید می‌شود! در حقیقت اسکیمرها برای جلب‌اعتماد مشتریان و سرمایه‌گذاران خود، ماهانه مبلغ سود قابل‌توجهی به آنها می‌پردازند که باعث می‌شود سرمایه‌گذاران پول بیشتری وارد این پروژه کنند تا سودشان بیشتر شود.
در حقیقت، کلاهبرداری پانزی اولین‌بار در سال 1919 توسط چالز پانزی انجام شد. چالز پانزی یک شخص ایتالیایی بود که با وعده دادن به مردم که بعد از 90 روز سرمایه آنها را دو برابر می‌کند، باعث فریب آنها گردید. در نهایت او در سال 1920 دستگیر و محکوم شد. اکثر پروژه‌های پانزی دارای خصوصیات مشترکی هستند برای فریب دادن افرادی که سرمایه آنها را به یغما ببرند. در این بخش به اصلی‌ترین ویژگی‌های این پروژه‌ها می‌پردازیم:
وعده سودهای بالا دادن: اکثر افراد می‌دانند که سرمایه‌گذاری با ریسک همراه است و سود خیلی زیاد در مدت‌زمان کم امری غیرممکن است. پس صرف این واقعیت اگر هر شرکت یا سازمانی به شما وعده سود زیاد در مدت‌زمان کم و همچنین سرمایه‌گذاری بدون ریسک را به شما داد، آن یک پروژه کلاهبرداری پانزی است.
مشکل در نقدکردن سرمایه: طرح‌ها و پروژه‌های معتبر مشکلی در نقدکردن سرمایه شما ندارند و در واقع هرزمان شما بخواهید سرمایه خود را نقد کنید آنها به‌راحتی قبول کرده و سرمایه شما را بدون بهانه نقد می‌کنند. پس اگر پروژه‌ای در نقدکردن سرمایه شما مشکل داشت، در واقعی بودن آن تردید کنید.
مؤسسه حقوقی زعفری با ایجاد شبکه‌ای از بهترین وکلای حرفه‌ای در سراسر کشور، آمادگی دارد نسبت به ارائه مشاوره حضوری، غیرحضوری، آنلاین و نیز قبول وکالت در خصوص تمامی دعاوی حقوقی و کیفری اقدام نماید.
نتیجه‌گیری
همان‌طور که متوجه شدید، کلاهبرداری و کلاهبردار طبق تعریف قانون با آنچه که در عرف جامعه رواج دارد تفاوت بسیاری دارد و برخلاف تصور اشتباه عموم، اکثریت اشخاصی که به تعهدات مالی خود جامه عمل نمی‌پوشانند از نظر حقوق جزا کلاهبردار شناخته نمی‌شوند و فرد مدعی صرفاً حق طرح دعوای حقوقی مقتضی را دارد. لکن اگر شخصی با توسل به اقدامات متقلبانه و عملیات‌های فریبنده موجب فریب اشخاص غیر شود و از این طریق اموال آنها را ببرد و منتفع شود کلاهبردار شناخته شده و طبق قانون محکوم به کیفر متناسب خواهد شد.
نویسنده: داود پورنعمت ، کارشناس ارشد حقوق، وکیل پایه یک دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
