دعاوی متقابل یکی از ابزارهای مهم دفاعی برای خوانده محسوب می‌شوند. این نوع دعوی به خوانده این امکان را می‌دهد که در مقابل ادعای خواهان، خود نیز ادعایی را مطرح کند که با دعوای اصلی مرتبط باشد. دعوای متقابل نه‌تنها می‌تواند مانعی برای پیشروی دعوای اصلی باشد، بلکه در مواردی به صدور حکم به نفع خوانده منجر می‌شود. در این مقاله به بررسی ماهیت، شرایط و آثار دعوای متقابل خواهیم پرداخت.
مؤسسه حقوقی زعفری با ایجاد شبکه‌ای از بهترین وکلای حرفه‌ای در سراسر کشور، آمادگی دارد نسبت به ارائه مشاوره حضوری، غیرحضوری، آنلاین و نیز قبول وکالت در خصوص تمامی دعاوی حقوقی و کیفری اقدام نماید.
دعوای متقابل چیست؟
واژه متقابل در لغت به معنای «در برابر هم» و «روبرو» آمده است. وکیل تهران می‌گوید در اصطلاح حقوقی نیز دعوای متقابل به دعوایی گفته می‌شود که خوانده یک دعوای اصلی، علیه خواهان همان دعوا، در همان پرونده و نزد همان دادگاه مطرح می‌کند.
دعوای متقابل، از ابزارهای مهم دفاعی در دادرسی مدنی به شمار می‌آید. وکیل پاکدشت بیان می‌کند خوانده به‌جای اینکه صرفاً به دعوای خواهان پاسخ دهد، خود نیز دعوایی علیه او اقامه می‌کند. وکیل ملکی پاکدشت ادامه می‌دهد این دعوا باید با دعوای اصلی، ارتباط کامل و مؤثری داشته باشد؛ یعنی یا منشأ آن یکی باشد یا چنان به هم مربوط باشند که رسیدگی هم زمان به هر دو ضروری باشد. وکیل ورامین اشاره می‌کند قانون‌گذار در ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی به این مسئله تصریح کرده است.
به‌عنوان‌مثال، فرض کنید خواهان با ارائه چک، دعوایی به‌منظور مطالبه وجه علیه خوانده مطرح کرده است. وکیل خوب پاکدشت بیان می‌کند در این حالت، خوانده می‌تواند در قالب دعوای متقابل ادعا کند که چک مورد نظر بابت قراردادی بوده که خواهان به تعهدات خود در آن عمل‌نکرده یا حتی خودِ خواهان بابت موضوعی دیگر به او بدهکار است. بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران می‌گوید در چنین وضعیتی، دادگاه باید هر دو دعوا را با هم بررسی کند تا روشن شود چه کسی در نهایت ذی‌حق است و چه مبلغی باید پرداخت شود.
شرایط دعوای متقابل
برای طرح دعوای متقابل، شرایطی در نظر گرفته شده که رعایت آن‌ها برای پذیرش دعوا الزامی است. وکیل قرچک می‌گوید نخست آن‌که دعوای متقابل باید در مقابل همان خواهان دعوای اصلی و در همان دادگاهی که دعوای اصلی در آن اقامه شده، مطرح شود. وکیل پیشوا ادامه می‌دهد دوم، این دعوا باید دارای ارتباط کامل با دعوای اصلی باشد؛ به‌نحوی‌که رسیدگی توأمان به هر دو دعوا ضروری و مؤثر باشد.
شرط دیگر این است که دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی اقامه شود؛ در غیر این صورت، به‌عنوان دعوای جداگانه تلقی خواهد شد. بهترین وکیل پاکدشت همچنین می‌گوید خوانده باید برای این دعوا دادخواست رسمی تنظیم کرده و هزینه دادرسی مربوطه را نیز پرداخت نماید.
مهلت دعوای متقابل
بر اساس ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای متقابل باید حداکثر تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح شود. وکیل دلیجان اشاره می‌کند این مهلت قانونی و قطعی است و پس از آن، خوانده دیگر نمی‌تواند دعوای متقابل را در همان پرونده اقامه کند، مگر اینکه آن را به‌صورت دعوای مستقل در دادگاه صالح طرح نماید.
منظور از پایان اولین جلسه، دقیقاً همان جلسه‌ای است که دادگاه برای رسیدگی به ماهیت دعوا تعیین کرده و دو طرف در آن حاضر می‌شوند یا با ارسال لایحه، دفاع یا ادعاهای خود را مطرح می‌کنند. وکیل گلپایگان همچنین بیان می‌کند طبق ماده فوق اگر خواهان، دعوای متقابل را در جلسه دادرسی اقامه نماید، خوانده می‌تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تأخیر جلسه را درخواست نماید.
برای مثال، اگر خواهان در تاریخ ۵ اردیبهشت دعوایی برای مطالبه وجه علیه خوانده مطرح کرده و اولین جلسه رسیدگی در تاریخ ۲۰ اردیبهشت برگزار شود، خوانده تنها تا پایان همان جلسه ۲۰ اردیبهشت فرصت دارد دادخواست دعوای متقابل خود را به دادگاه تقدیم کند. وکیل سلفچگان ادامه می‌دهد اگر پس از آن اقدام کند، دعوای او به‌عنوان دعوای مستقلی تلقی شده و از مسیر پرونده اصلی جدا خواهد شد.
رعایت مواعد قانونی در فرآیند دادرسی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا از تضییع حقوق و ردشدن دعاوی جلوگیری می‌کند. وکیل در پاکدشت اشاره می‌کند بسیاری از اشخاص به دلیل ناآگاهی از زمان‌های تعیین شده در قانون، فرصت دفاع یا طرح دعوا را از دست می‌دهند. وکیل محلات می‌گوید ازاین‌رو، مشورت با وکیل متخصص در مؤسسه حقوقی زعفری می‌تواند راهنمایی دقیق و به‌موقع در حفظ حقوق قانونی افراد فراهم آورد.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از کادری متخصص در تمام زمینه‌های حقوقی، کیفری، ثبتی، ملکی و خانواده می‌تواند در تمام مراجع قضایی همراه و همیار شما باشد.
اثر دعوای متقابل
زمانی که طرفین دعوا در یک پرونده، موضوعات مرتبط به یکدیگر را در یک‌زمان و در یک دادگاه مطرح می‌کنند، این امر می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر روند دادرسی داشته باشد.
نخستین اثر دعوای متقابل این است که باعث تسریع در رسیدگی به دعاوی مرتبط می‌شود، زیرا دادگاه به طور هم‌زمان به هر دو دعوا رسیدگی می‌کند. وکیل سمنان بیان می‌کند این کار از صدور آرای متناقض جلوگیری کرده و امکان صدور حکم جامع و یکپارچه را فراهم می‌آورد. وکیل خمین همچنین می‌گوید دعاوی مشابه در یک دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد که این امر موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌های دادرسی می‌شود.
از دیگر آثار دعوای متقابل، افزایش فرصت برای دفاع طرفین است، چرا که هر دو طرف می‌توانند تمام مسائل مرتبط را در یک پرونده مطرح کنند. وکیل شریف‌آباد اشاره می‌کند این امر به تسهیل فرآیند دادرسی و جلوگیری از پیچیدگی‌های اضافی کمک می‌کند.
تفاوت دعوای متقابل و دفاع
در فرایند دادرسی، دو ابزار اصلی برای پاسخ‌گویی به ادعای طرف مقابل وجود دارد: دفاع و طرح ادعای جدید. وکیل طلاق پاکدشت می‌گوید این دو ابزار هرچند در ظاهر مشابه به نظر می‌رسند، اما از نظر ساختار و تأثیرات حقوقی تفاوت‌های اساسی دارند که بر روند رسیدگی و تصمیم‌گیری دادگاه تأثیرگذار است.
در دفاع، خوانده تنها به پاسخ‌گویی به ادعای خواهان می‌پردازد و ممکن است دلایلی مبنی بر رد یا تعدیل دعوای خواهان ارائه دهد. وکیل قم می‌گوید در واقع، دفاع تلاشی برای مقابله با ادعای طرف مقابل است، بدون اینکه خوانده بخواهد دعوای جدیدی علیه خواهان مطرح کند.
در مقابل، دعوای متقابل به معنی طرح یک دعوای جدید از سوی خوانده علیه خواهان است. وکیل گرمسار بیان می‌کند این دعوا باید دارای ارتباط مستقیم و تأثیرگذار با دعوای اصلی باشد. وکیل اسلامشهر ادامه می‌دهد به‌عبارت‌دیگر، دعوای متقابل به‌عنوان یک ادعای جدید و مستقل، در کنار دعوای اصلی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، درحالی‌که دفاع صرفاً به تضعیف یا رد ادعای طرف مقابل محدود می‌شود.
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای متقابل
در فرآیند دادرسی، تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی مرتبط با یکدیگر از جمله دعاوی مطرح شده در پاسخ به دعوای اصلی، اهمیت ویژه‌ای دارد. وکیل شهریار می‌گوید بر اساس ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده می‌تواند دعوای متقابل خود را در همان دادگاهی که دعوای اصلی در آن مطرح شده اقامه کند، مگر اینکه دادگاه صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوای متقابل را نداشته باشد.
به‌عبارت‌دیگر هر دو دعوا باید یکجا رسیدگی شوند، حتی اگر دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی فاقد صلاحیت محلی برای رسیدگی باشد و صلاحیت ذاتی برای رسیدگی توأمان کافی است. وکیل شهرری ادامه می‌دهد بنابراین صلاحیت محلی دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای متقابل همان صلاحیت محلی دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی می‌کند.
با مشورت‌گرفتن از وکلای مجرب مؤسسه حقوقی زعفری با خیال آسوده به مراجع قضایی بروید. با ما تماس بگیرید: ۰۲۱۳۶۰۳۴۰۳۱
نمونه دعوای متقابل
احتراماً، در پاسخ به دادخواست تقدیمی خواهان، اینجانب به‌عنوان خوانده، دعوای تقابل خود را به شرح زیر تقدیم می‌نمایم:
باتوجه‌به اینکه خواهان محترم در دادخواست خود ادعای مطالبه مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال به‌عنوان ثمن معامله را مطرح نموده، اینجانب ضمن رد ادعای مذکور، اعلام می‌دارم که اساساً قرارداد موضوع دعوی به دلیل تخلف خواهان از انجام تعهدات قراردادی، از جمله تحویل ملک مورد معامله در موعد مقرر، قابلیت اجرا نداشته است.
لذا با استناد به ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای تقابل خود را به خواسته مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی به مبلغ ۶۰۰ میلیون ریال علیه خواهان مطرح می‌نمایم.
خواهشمند است ضمن رسیدگی به دعوای تقابل، نسبت به صدور حکم به رد دعوای اصلی و محکومیت خواهان به پرداخت خسارت وارده، اقدام مقتضی مبذول فرمایید.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
