بعضی از رفتار ها در جامعه که از افراد سر می زند به دلیل قبیح و ناپسند بودن قابل سرزنش می باشد. از همین رو قانون گذار این رفتار ها را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است. این مجازات ها در مواردی می تواند در مقابلِ جرم مورد نظر بازدارندگی داشته باشد و ممکن است از بازدارندگی کافی برخودار نباشد. حال اینکه جرم چیست؟ چگونه به وقوع می پیوندد و ارتکاب یک جرم چه ضمانت اجراهایی را به دنبال دارد، مباحثی است که در این پژوهش بررسی خواهد شد.
جرم چیست؟
بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، ” هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجارت تعیین شده است جرم محسوب می شود. “
این ماده به اصل قانونی بودن جرم اشاره دارد، یعنی رفتار مجرمانه را قانون تعیین می کند و برای آن جرم، مجازات تعیین میکند. هر جرمی در قانون، عنوان مجرمانه باید داشته باشد گاهی شاکی بدون اینکه بداند جرم چیست و درک درستی از آن و رفتار مجرمانه داشته باشد، به موجب شکواییه اعلام جرم می کند یا حتی ضابطان دادگستری پس از تکمیل پرونده، در هنگام نوشتن عنوان مجرمانه، به اشتباه، عنوان غیر مرتبط با رفتار مجرمانه را می نویسند برای مثال، رفتاری که با جرم خیانت در امانت منطبق است را سرقت قید می کنند یا حتی رفتاری که جرم انگاری نشده است را عنوانی می دهند که در قانون جرم محسوب نمی شود و باعث ایجاد مشکلاتی در پرونده می شوند. از همین رو، مشاوره با یک وکیل متخصص در امر، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.
عناصر متشکله جرم چیست؟
حال که متوجه شدیم جرم چیست با ارکان تشکیل دهنده آن آشنا می شویم. هر رفتاری را به صورت خودسرانه نمی توان جرم دانست، در واقع زمانی یک رفتار جرم محسوب می شود که پدیده مجرمانه به وقوع بپیوندد، یعنی ارکان و عناصر متشکله جرم که شامل عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی می باشد باید در کنار هم جمع شده و باعث تحقق یک جرم تام شوند. اگر هر یک از این عناصر وجود نداشته باشد جرم محقق نمی شود. عنصر قانونی یعنی در قانون برای یک رفتار مجازات تعیین شده باشد، برای مثال، در جرم علیه امنیت داخلی و خارجی در مواد ۴۹۸ تا ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ۱۳۷۵، مجازات تعیین شده است، عنصر مادی یعنی آن رفتار مجرمانه از فرد سر بزند برای مثال، در جرم کلاهبرداری، فرد باید با توسل به وسایل متقلبانه و فریب دیگری، مال وی را ببرد که در این صورت عنصر مادی وجود دارد، عنصر روانی شامل سوء نیت عام و سوء نیت خاص می باشد. در سوء نیت عام، فرد با علم و آگاهی به موضوع جرم، مرتکب جرم می شود، پس اگر فردی در اثر مصرف مشروبات الکلی در صورتی که به کلی مسلوب الاختیار شود، مرتکب جرم شود، سوء نیت عام وجود ندارد و به مجازات آن جرم محکوم نمی شود ( نه اینکه کلا مجازات نشود)، در سوء نیت خاص یعنی فرد با ارتکاب جرم، قصد حاصل شدن نتیجه هم داشته باشد، برای مثال، زن بارداری را با علم به حامل بودن زن، مورد ضرب و شتم قرار دهد تا جنین سقط شود، در اینجا، نتیجه سقط جنین است و ضارب نیز هم قصد را داشته است.
موسسه حقوقی زعفری با کمک وکلای متخصص، در امور حقوقی و کیفری آمادگی لازم را جهت مشاوره و قبول پرونده دارا می باشد.
تفاوت جرم عمدی و غیر عمدی
در جرم عمدی و غیر عمدی فقط در عنصر روانی تفاوت وجود دارد. در واقع، در جرم عمدی، فرد هم قصد فعل یا همان سوء نیت عام دارد هم قصد نتیجه یا سوء نیت خاص دارد. برای مثال، در جرایم رانندگی، فردی که با وسیله نقلیه با عابر پیاده بر خورد می کند و موجب خسارات بدنی می شود، سوء نیت خاص ندارد یعنی قصد حاصل شدن نتیجه که ورود آسیب بدنی به عابر می باشد را نداشته است پس جرم در این مورد غیر عمدی محسوب می شود.
در این موارد مشاوره با یک وکیل دادگستری جهت تنظیم درست شکواییه یا دفاعیه و حتی ارجاع پرونده به وی، ضروری به نظر می‌رسد.
انواع جرم در حقوق کیفری
۱. جرم مطلق: جرمی است که به صرف وقوع عنصر مادی و بدون نیاز به عنصر روانی محقق می شود، برای مثال، جرم توهین که به صرف توهین، جرم محقق می شود و نیازی به تحقق نتیجه که ناراحت شدن طرف مقابل می باشد نیست.
۲. جرم مقید: جرمی است که علاوه بر سوء نیت عام، به سوء نیت خاص هم نیاز دارد، برای مثال، خیانت در امانت که باید شاکی از وقوع جرم، متضرر شده باشد.
۳. جرم آنی: جرمی است که عنصر مادی آن در لحظه، محقق می شود، برای مثال، جرم قتل که با شلیک یک گلوله، فرد کشته می شود.
۴. جرم مستمر: جرمی است که عنصر مادی آن در طول زمان استمرار دارد، برای مثال، جرم آدم ربایی که فرد مدت ها در تحت سلطه دیگری است و بعد آزاد می شود.
۵. جرم ساده: جرمی است که با یک رفتار محقق می شود، برای مثال، جرم جعل سند که فردی با یک رفتار، سندی را جعل می کند.
۶. جرم مرکب: جرمی است که با چند فعل محقق می شود، برای مثال، جرم کلاهبرداری که به وسیله افعالِ توسل به وسایل متقلبانه، فریب دیگری و بردن مال غیر محقق می شود.
۷. جرم عمدی و غیر عمدی که توضیح داده شد.
با توجه به سخت بودن دعاوی کیفری، مشاوره با یک وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی متخصص و حتی ارجاع پرونده به وی، می‌تواند راه گشا باشد.
ارتکاب جرم با ترک فعل
شاید برای عده ای تعجب بر انگیز باشد که فردی مرتکب هیچ رفتاری نشود و این ترک فعل جرم محسوب شود. در واقع بعضی از جرایم با ترک فعل نیز محقق شده و فرد مستوجب مجازات است. ترک فعل در صورتی جرم است که یک تعهد قانونی یا قراردادی وجود داشته باشد که فرد به آن الزام یا ملتزم شده باشد. الزام قانونی مصداق موردی است که پلیس که به موجب قانون تعهداتی را به عهده دارد با دیدن جرم خشونت علیه زنان در خیابان، وظیفه خود را مبنی بر برخورد با افراد مهاجم انجام ندهد که با این ترک فعل، علاوه بر مباشرها و مسبب ها، مسئول جنایت های واقع شده، می باشد. تعهد قراردادی که فرد به موجب آن ملتزم به امری می شود، مصداق موردی است که فردی به موجب قرارداد، ناجی استخر شود و در حین غرق شدن فرد دیگری در آب، از نجات وی خودداری کند و این ترک فعل موجب وقوع آسیب به وی شود که در این صورت، ناجی مسئول می باشد. اگر موجب قانونی یا قراردای وجود نداشته باشد ترک فعل جرم محسوب نمی شود.
در صورتی که درک این مباحث سخت به نظر می رسد مراجعه به موسسه حقوقی زعفری و مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند موثر واقع شود.
نتیجه
وکیل حقوقی مقرر می دارد به موجب قانون، هر رفتاری اعم از فعل و ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می شود. پس به صورت من در آوردی نمی توانیم هر رفتاری را جرم انگاری کنیم و برای آن مجازات تعیین کنیم و قاضی ادعای خود باشیم، اینکه جرم چیست و مجازات و مصادیق آن چه می باشد باید به موجب قانون تعیین شود و از طریق دادگاه رسیدگی شود.
نویسنده: امیر نژادمحمدی، کارشناس ارشد حقوق خصوصی، وکیل دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
