طبق آنچه که در تاریخ آمده است، پس از تشکیل جامعه مدرن شهری که امروزه شاهد آن هستیم و تخصصی شدن مشاغل و وقوع انقلاب صنعتی، نیاز انسان ها به کالاهایی که دیگر خودشان تولید نمی کردند باعث شد تا مبادلات کالا به کالا منسوخ شود و در مقابل کالاها و خدمات متنوع مورد احتیاجشان را با پرداخت هزینه ای مشخص تامین و فراهم کنند. با مرور زمان اشخاصی اقدام به تولید انبوه، انبار و پخش گسترده کالاها و خدمات کردند که از این طریق سود بیشتری کسب کنند. وکیل تهران بیان می‌کند که: قانونگذاران نیز برای سازماندهی و حل اختلافات ناشی از این فعالیت ها اقدام به وضع قوانین مختلف کردند. قوانین و اصطلاحاتی تحت عناوینی مانند: تاجر، دلالی، حق العمل کاری، شخصیت حقوقی تجاری، انواع شرکت های تجاری یا مدنی، عقود و اصطلاحات حقوقی مانند مضاربه، بیع، اجاره، صلح، وکالت، ضمان، اجاره به شرط تملیک، حق کسب و پیشه، سرقفلی، حق تقدم، اختیار خرید یا فروش، بورس اوراق بهادار، بورس کالاها، تجارت بین المللی، معاهدات مختلف و سایر موارد. یکی از بارزترین و گسترده ترین از این عناوین، عنوان تاجر است. لذا بررسی اینکه تاجر کیست و به چه اشخاصی طبق تعریف قانونی می تواند تاجر گفت اهمیت ویژه ای دارد. در مقاله حاضر راجع به بحث تاجر و تاجر کیست و یکسری موضوعات مربوطه مختصر و مفید پرداخته می‌شود.
تاجر کیست
طبق ماده یک قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱/۰۲/۱۳ ، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود تعریف ارائه شده هرچند خلاصه ولی منوط به تعیین مصادیق است که این خود از جمله ایراداتی است که در این مدل وضع قانون وجود دارد. لذا برای اینکه طبق قانون ایران تاجر بودن یا نبودن یک شخص را تعیین کنیم حتما بایستی با فعالیت ها و عملیات های تجارتی مندرج در قانون مورد سنجش قرار بگیرد. وکیل پاکدشت نظر خویش در رابطه با تاثیر تلقی یک شخص بعنوان تاجر بیان می‌کند: باید توجه داشت که تعیین این موضوع آثار بسیار مهمی دارد، از جمله مبحث ورشکستگی، اعسار، حال شدن دیون در شرایط مقرر، عدم تعلق و پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ توقف، حجر ناشی از ورشکستگی، حکم معاملات تاجر ورشکسته در زمان های مختلف، تقصیر یا تقلب تاجرین در حصول ورشکستگی، مجازات های مقرر و حمایت های قانونی از تاجر در مقابل طلبکاران و از طلبکاران در مقابل تاجر و اشخاص ثالث از اهم این آثار هستند که حسب مورد در مقالات مربوطه تحت بررسی قرار خواهند گرفت.
وکیل شهریار توضیح می‌دهد: فق تعریف قانونی اگر یک شخص شغل و فعالیت روزمره خویش برای کسب درآمدش از مصادیق فعالیت و عملیات های تجارتی باشد تاجر محسوب می‌شود و قسمتی از سوال تاجر کیست را می توان پاسخ داد. البته بایستی توجه داشت ممکن است یک شخص بصورت نیمه وقت به این امور بپردازد که حتی در این صورت تاجر محسوب می‌شود. در ادامه با بررسی فعالیت ها و عملیات های تجارتی نیمه دوم سوال تاجر کیست را پاسخ داده می‌شود.
در صورت هرگونه ابهام و سوال و اخذ مشاوره در خصوص موضوع تاجر کیست می‌توانید با وکلای حقوقی موسسه حقوقی زعفری رحقی از طریق شماره های اعلام شده در بخش ارتباط با ما تماس حاصل فرمایید.
انواع تاجر از نظر شخصیت و معانی اصطلاحات شخص حقیقی و شخص حقوقی
وکیل اسلامشهر بیان می‌کند: قبل از تکمیل پاسخ سوال تاجر کیست به این نکته بایستی توجه کرد که در عالم حقوق انسان ها همان اشخاص طبیعی و حقیقی هستند و اشخاص دیگری تحت عنوان شخصیت حقوقی نیز وجود دارند. شخصیت حقوقی یک شخصیت مستقل از اعضا و مدیران است و در واقع از تمام حقوق و تکالیف و اختیاراتی که اشخاص طبیعی دارند به جزء آنچه که ذاتاً مختص اشخاص حقیقی هست مانند ارث، نفقه، نکاح، وصیت، ابوت و بنوت و سایر برخوردار هستند.
انواع عملیات و فعالیت های تجارتی طبق قانون تجارت
وفق تعریف ارائه شده در ماده دوم از همان قانون، معاملات تجارتی از قرار ذیل است:
۱- خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از این که تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد.
۲- تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد.
۳- هر قسم عملیات دلالی یا حق‌العمل‌کاری (کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تأسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.
۴- تأسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر این که برای رفع حوایج شخصی نباشد.
۵- تصدی به عملیات حراجی.
۶- تصدی به هر قسم نمایشگاه‌های عمومی؛
۷- هر قسم عملیات صرافی و بانکی.
۸- معاملات برواتی اعم از این که بین تاجر یا غیرتاجر باشد.
۹- عملیات بیمه‌ی بحری و غیربحری.
۱۰- کشتی‌سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آن‌ها.
وکیل لواسان تذکر می دهد: باید توجه داشت که در مصادیق مذکور دو نوع عنوان کلی وجود دارد که شامل فعالیت تجارتی و عملیات تجارتی می‌شود.
فعالیت های تجارتی به عملیاتی گفته می شود که شرط حتمی وجود آن استمرار است. مانند: تصدی به حمل و نقل، تصدی به عملیات حراجی، تصدی به هر قسم نمایشگاه های عمومی.
در مقابل، معاملات تجارتی به عملیاتی گفته می شود که برای تجارتی شدن نیاز به تکرار ندارد، یعنی ذاتاً تجارتی است. مثل صدور برات و جنبه اتفاقی دارند. ممکن است فقط یکبار انجام شود مانند: خرید و فروش یا اجاره مال منقول یا معاملات برواتی.
(معاملات برواتی، اعمال حقوقی است که روی برات انجام می شود و ایجاد و انتقال آن را محقق می کند. یعنی صدور، ظهرنویسی، قبولی، ضمانت.)
شاید مهم ترین مصداق مزبور در ماده بیان شده، بند اول باشد. چرا برای پاسخ سوال تاجر کیست باید به گسترده ترین عنوان و مصداق توجه کرد. طبق بند یاد شده اگر شخصی شغل معمولی خویش را خرید ( یا تحصیل از طریق هر عقد دیگری) هر نوع مال منقول ( اموالی که جابجایی آن مستلزم تخریب خود مال یا مکان مال نیست یا ذاتاً قابل جابجایی است) به قصد فروش یا اجاره قرار دهد تاجر محسوب می‌شود. لذا وقایع حقوقی مانند ارث از این تعریف خارج و تحصیل به قصد استفاده یا هدیه نیز خارج می‌شود. اموال غیرمنقول مانند زمین و آپارتمان نیز مشمول مقررات مخصوص خودش می باشد.
وفق ماده سه از همان قانون
معاملات ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آن‌ها تجارتی محسوب می شود:
۱- کلیه‌ی معاملات بین تجار و کسبه و صرافان و بانک ها.
۲- کلیه‌ی معاملاتی که تاجر با غیرتاجر برای حوائج تجارتی خود می‌نماید.
۳- کلیه‌ی معاملاتی که اجزا یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود می‌نماید.
۴- کلیه‌ی معاملات شرکت‌های تجارتی.
لذا باید توجه داشت که این ماده پاسخ سوال تاجر کیست نمی تواند باشد و معیاری برای تاجر تلقی کردن اشخاص نیست، بلکه بالعکس معاملات مزبور به اعتبار اینکه توسط تاجر انجام گیرد، تجارتی تلقی شده اند.
در صورت هرگونه ابهام و سوال و اخذ مشاوره در خصوص موضوع تاجر کیست می‌توانید با وکلای حقوقی موسسه حقوقی زعفری رحقی از طریق شماره های اعلام شده در بخش ارتباط با ما تماس حاصل فرمایید.
ممنوعیت های تجارتی
طبق قانون اساسی و سایر قوانین اصل بر آزادی اشخاص در انتخاب شغل و اباحه تجارت اموال مختلف است. لکن ممکن است بنا به دلایلی از جمله مصلحت و نفع عمومی یا جلوگیری از سلطه بیگانگان، یا قوانین خاص تجارتی در مناطق آزاد یا قوانین مربوط به واردات و صادرات کالاها و همچنین لزوم اخذ مجوزهای خاص در یکسری فعالیت های تجارتی، تاجرین از خرید و فروش یکسری کالاها منع شده و در واقع آن دسته از اموال ممنوعیت موقت یا دائم یا محدودیت در معامله داشته باشند.
اشخاص ممنوع از تجارت
فارغ از عمومات لازم طبق حقوق مدنی و قوانین مربوط به شخصیت مانند بحث لزوم اهلیت اعم از تمتع و استیفاء جهت اقدام به تجارت، یکسری از اشخاص از معاملات و فعالیت های تجارتی منع شده اند و در واقع نمی توانند شغل خویش را به نوعی انتخاب کنند که تاجر محسوب شوند.
مثلاً قضات دادگستری از تجارت منع شده و برای ایشان تخلف انتظامی محسوب می‌شود. ایضاً سردفتران نیز وفق قانون از مداخله در امور تجاری منع شده اند. کارمندان گمرک صرفاً از حق العمل کاری در گمرک منع شده اند و در سایر اعمال تجارتی ممنوعیتی ندارند.
در صورت هرگونه ابهام و سوال و اخذ مشاوره در خصوص موضوع تاجر کیست می‌توانید با وکلای حقوقی موسسه حقوقی زعفری رحقی از طریق شماره های اعلام شده در بخش ارتباط با ما تماس حاصل فرمایید.
نویسنده: داود پورنعمت ، کارشناس ارشد حقوق، وکیل پایه یک دادگستری
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
