با افزایش حجم زیاد چک های بلامحل که هزینه و وقت زیادی را بر نظام عدالت وارد می‌کرد قانون چک ، صدور دسته چک را برای اشخاص تابع تشریفاتی نموده است. در مقاله حاضر به برخی از مهمترین مقررات مربوط به قانون چک برگشتی خواهیم پرداخت.
قانون چک برگشتی
چک سندی است که به منظور پرداخت مبلغ معینی که در حساب صادر کننده موجود است و بر روی بانک کشیده می‌شود تا در وجه یا به حواله کرد یا حامل پرداخت گردد. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید مطابق ماده ۳۱۰ قانون تجارت ، محل چک از وجوهی تشکیل می‌شود که صادر کننده نزد بانک دارد. وکیل پاکدشت ادامه می‌دهد چون چک سندی است که به محض رویت بانک بایستی پرداخت گردد، صادر کننده در زمان صدور چک باید محل آن را به صورت نقد و یا اعتبار قابل استفاده نزد بانک تامین کرده باشد. وکیل حقوقی ورامین اشاره می‌کند ماده ۳ اصلاحی قانون صدور چک مصوب ۱۳۹۷ نیز در این زمینه بیان می‌کند: صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه، وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده، به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد.
مطابق قانون چک برگشتی ، ارائه خدمات بانکی و افتتاح حساب بانکی جدید به اشخاص دارای چک برگشتی امکان پذیر نخواهد بود، وکیل پیشوا همچنین می‌گوید به این اشخاص کارت جدید بانکی، ضمانت نامه ریالی و ارزی و تسهیلات بانکی نیز اعطا نمی‌شود. وکیل حقوقی قرچک بیان می‌کند بنابر قانون چک برگشتی اگر فردی دارای چک برگشتی باشد به مقدار کسری مبلغ چک، وجوهی که در بانک های دیگر دارد مسدود می‌گردد. وکیل پاکدشت اشاره می‌کند در این حالت اگر موجودی حساب صادر کننده کمتر از مقدار چک باشد، دارنده می‌تواند با تقاضا از بانک وجه چک را در دیگر حساب های وی در همان بانک پرداخت نماید. وکیل رودهن ادامه می‌دهد در صورت عدم تکمیل وجه چک دارنده می‌تواند از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت کند. وکیل دماوند از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید طبق ماده ۴ اصلاحی قانون چک برگشتی اگر وجه چک به علتی از علل ماده سه پرداخت نگردد، بانک مکلف است براساس درخواست دارنده چک، غیر قابل پرداخت بودن آن را فوراً در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادر کننده در آن ذکر شده باشد علت عدم پرداخت را صریحا قید و آن را امضاء و ممهور و به متقاضی تسلیم نماید. وکیل بومهن همچنین بیان می‌کند به گواهینامه فاقد کد رهگیری و فاقد مهر شخص حقوقی در مراجع قضایی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی‌شود.
اگر چنانچه در خصوص قانون چک برگشتی و مقررات مربوط به آن سوال یا ابهامی دارید می‌توانید از وکیل حقوقی متخصص در موسسه حقوقی زعفری رحقی مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
قانون چک برگشتی زیر بیست میلیون
از جمله پرتکرار ترین سوالات حقوقی مربوط به چک‌های برگشتی تفکیک میان پرونده های مالی در شوراهای حل اختلاف و محاکم دادگستری می‌باشد. وکیل ملکی پاکدشت می‌گوید مقدمه طرح دعوای حقوقی نسبت به چک های برگشتی، مراجعه به دفاتر ثبت خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست حقوقی مبنی بر وصول چک برگشتی می‌باشد.
مطابق قانون چک برگشتی زیر بیست میلیون تومان ، کسی که قصد طرح دعوای حقوقی نسبت به چک‌های برگشتی با اعتبار بیست میلیون تومان یا کمتر از آن را دارد بایستی دعوای حقوقی خود را در شوراهای حل اختلاف اقامه نماید که در نهایت منجر به صدور حکم می‌گردد. وکیل خاورشهر می‌گوید بر این اساس دارنده چک می‌بایست گواهینامه عدم پرداخت وجه چک را از بانک دریافت نماید و سپس در شورای حل اختلاف محل اقامتگاه خوانده که حسب مورد صادرکننده چک برگشتی، ظهرنویس و یا ضامن است، دعوای حقوقی اقامه نماید. وکیل شریف آباد ادامه می‌دهد سپس دادخواست مطالبه وجه چک زیر بیست میلیون تومان در صورت کامل بودن به یکی از شعب شورای حل اختلاف ارجاع داده می‌شود. وکیل قیامدشت بیان می‌کند در این حالت مدیر دفتر پس از دریافت دادخواست آن را به رویت قاضی شعبه رسانده و نسبت به تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین پرونده اقدام می‌کند. وکیل طلاق پاکدشت تصریح می‌کند برای مشورت با وکیل حقوقی متخصص در زمینه دعاوی حقوقی و ثبتی از طریق شماره های موجود در سایت موسسه حقوقی زعفری رحقی با ما در تماس باشید.
قانون چک برگشتی در شورای حل اختلاف
چک از زمره اسناد تجاری است. وکیل حقوقی پاکدشت از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید اهمیت چک به عنوان یک وسیله پرداخت در داد و ستدهای میان مردم به دلیل سهولت استفاده از آن، بر کسی پوشیده نیست. بهترین وکیل پاکدشت بیان می‌کند مطابق ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف رسیدگی به دعاوی مالی مربوط به اموال منقول از جمله دعوی مطالبه وجه چک تا مبلغ بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف است و دادگاههای عمومی به این دعاوی رسیدگی نخواهند نمود. وکیل شریف آباد اشاره می‌کند در اینجا باید به این نکته توجه نمود که وظیفه اصلی شورای حل اختلاف ایجاد صلح و سازش میان افراد و جلوگیری از ورود حجم بالای پرونده به دادگاه‌ها می‌باشد.
صدور چک و جرائم و تخلفات مربوط به آن آنقدر فراگیر شده است که اشخاص کم و بیش با این امر در طول زندگی خود مواجه شده‌اند. وکیل حقوقی پاکدشت بیان می‌کند موضوعاتی مانند عدم موجودی کافی در زمان صدور چک یا عدم پرداخت وجه چک توسط بانک به علت علت تطابق نداشتن مبلغ به ریال و تومان و اعداد و حروف یا خارج نمودن موجودی از حساب و.. موجب برگشت خوردن چک و عدم وصول آن می‌شود. وکیل ملکی پاکدشت می‌گوید براساس ماده ۵ مکرر الحاقی قانون چک برگشتی ، بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانک ها و موسسات اعتباری اطلاع می‌دهد و پس از گذشت بیست و چهار ساعت کلیه بانک ها و موسسات اعتباری حسب مورد موظفند تا هنگام رفع سوء اثر از چک، اقدامات زیر را نسبت به صاحب حساب اعمال کنند:
الف) عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید
ب) مسدود نمودن مبالغ کلیه حساب ها و کارت بانکی و هر مبلغ متعلق به صادر کننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از طرف بانک مرکزی
پ) عدم پرداخت هر گونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه های ارزی یا ریالی
ت) عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
با توجه به پیچیدگی های خاصی که در مقررات مربوط به قانون چک برگشتی وجود دارد توصیه می‌شود از یک وکیل حقوقی متخصص در یک موسسه حقوقی معتبر مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
چگونه چک برگشتی را پاس کنیم
در صورتی که دارنده چک به بانک مراجعه نماید و به هر علتی گواهی عدم پرداخت صادر شود و پس از آن صادر کننده نتواند یا نخواهد که مبلغ مندرج در چک را بپردازد برای پاس کردن چک برگشتی و وصول طلب خود روش هایی وجود دارد که در ادامه مطلب به آن می‌پردازیم.
مطالبه وجه چک از طریق اقامه دعوای حقوقی
دارنده چک برای مطالبه وجه چک می‌بایست دادخواست حقوقی به دادگاه محل صدور چک یا دادگاه محل انجام تعهد علیه صادر کننده تقدیم نماید و الزام وی به پرداخت مبلغ چک به اضافه خسارت تاخیر تادیه را درخواست کند. وکیل ورامین از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند در صورتی که چک ظهرنویسی شده باشد یا صادرکننده برای تضمین پرداخت مبلغ آن ضامن معرفی نموده باشد، دارنده چک می‌تواند علیه ظهرنویس ها و ضامن نیز اقامه دعوی حقوقی نماید. وکیل پاکدشت ادامه می‌دهد تمام اشخاص دخیل در چک در برابر دارنده مسئولیت تضامنی دارند، بدین معنا که دارنده چک می‌تواند از هر کدام که بخواهد وجه چک را مطالبه کند.
نکته دیگر اینکه دارنده چک می‌تواند همراه با دادخواست مطالبه وجه چک یا دادخواست مستقلی، خسارات مربوط به دادرسی و خسارت تاخیر تادیه را مطالبه کند. بهترین وکیل پاکدشت همچنین می‌گوید در مورد خسارات دادرسی، صادرکننده و ظهرنویس‌ها و ضامن ها متضامنا مسئول در پرداخت هستند لیکن خسارت تاخیر تادیه را فقط از صادر کننده می‌توان مطالبه نمود. وکیل حقوقی پیشوا از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند خسارت تاخیر تادیه وجه چک از تاریخ مندرج در چک و براساس نرخ تورم بانک مرکزی قابل مطالبه است.
مطالبه وجه چک از طریق اجرای ثبت
برای وصول وجه چک از طریق اجرای ثبتی می‌بایست اجرائیه ثبتی صادر گردد و مطابق با آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت عملیات اجرایی صورت پذیرد. وکیل حقوقی ورامین بیان می‌کند مراجعه به ثبت از این جهت است که چک یک سند عادی لازم الاجرا است و در قانون علاوه بر اسناد رسمی لازم الاجرا برای برخی از اسناد عادی نیز مانند چک این مزیت را در نظر گرفته است.
براساس ماده ۱۸۸ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا اگر عدم تادیه وجه چک توسط بانک به هر دلیل باشد دارنده چک می تواند از ثبت، درخواست صدور اجراییه نماید مگر آنکه عدم تادیه به دلیل مغایرت امضا باشد. وکیل ورامین اشاره می‌کند بدین ترتیب در صورت مغایرت امضاء امکان مطالبه وجه چک از طریق ثبت ممکن نیست بلکه دارنده باید از طریق طرح دعوا در دادگستری اقدام نماید وکیل حقوقی پاکدشت از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید بنابراین در سایر موارد دارنده چک باید اصل چک و اصل گواهی عدم پرداخت را به اجرای ثبت محل (منظور اداره ثبت محل وقوع بانکی که صادر کننده چک در آن شعبه افتتاح حساب نموده است) تسلیم کند و درخواست صدور اجراییه ثبتی نماید.
مطالبه وجه چک از طریق اجرای مستقیم دادگاه
مطابق ماده ۲۳ اصلاحی قانون چک برگشتی دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. وکیل حقوقی پاکدشت از موسسه حقوقی زعفری بیان می‌کند دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادر کننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید.
الف) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد؛
ب) در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است؛
پ) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (۱۴) این قانون و تبصره‌های آن صادر نشده باشد.
صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت حسب درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، اجرائیه را طبق «قانون نحوه محکومیت‌های مالی مصوب ۲۳/۳/۱۳۹۴» به مورد اجراء گذاشته و نسبت به استیفای مبلغ چک اقدام می‌نماید.
برای کسب اطلاعات حقوقی بیشتر در خصوص مقررات مربوط به قانون چک برگشتی و ارائه وکالت در کلیه دعاوی حقوقی، با استفاده از شماره های موجود در سایت موسسه حقوقی زعفری رحقی می‌توانید از خدمات تخصصی وکیل حقوقی بهره مند گردید.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، دانشجوی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
