دیه نوعی مجازات مالی است که در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است و عبارت است از مالی که در شرع مقدس برای ایراد جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع یا جنایت عمدی در مواردی که قصاص ندارد به موجب قانون دیه مقرر می‌شود. در مقاله حاضر ضمن بیان تعریفی جامع از قانون دیه به انواع دیه و مقررات مربوط به آن خواهیم پرداخت. پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشید
قانون دیه چیست ؟
دیه از ریشه وَدی و به معنای رد کردن است و به مالی گفته می‌شود که در مقابل ایراد جنایات غیر عمدی و همچنین در جنایات عمدی در مواردی که قصاص منتفی است، به مجنی علیه یا اولیاء دم مقتول پرداخت می‌شود. وکیل حقوقی می‌گوید میزان دیه ممکن است در شرع تعیین شده باشد در این صورت به آن (دیه مقدر) گفته می‌شود و یا ممکن است در شرع میزان دقیق آن تعیین نشده باشد که به آن (دیه غیر مقدر یا اَرش) می‌گویند. وکیل حقوقی همچنین می‌گوید میزان دیه غیر مقدر یا همان اَرش از سوی دادگاه و با جلب نظر کارشناس تعیین می‌شود. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند نکته دیگر اینکه پرداخت دیه اصولا مقید به مهلت است و براساس نوع جنایت باید ظرف یک، دو یا سه سال از تاریخ وقوع جنایت پرداخت شود. وکیل حقوقی همچنین ادامه می‌دهد دیه مانند سایر دیون به ارث می‌رسد و هر یک از وراث به میزان سهم الارث خود از آن سهم می‌برند. وکیل حقوقی تصریح می‌کند از آنجایی که آگاهی از تمامی مقررات مربوط به قانون دیه امری ناممکن به نظر می‌رسد لذا توصیه می‌گردد تا از تجربه و تبحر وکیل حقوقی متخصص از یک موسسه حقوقی معتبر بهره مند گردید.
دیه کامل انسان
یکی از مهم ترین مجازات هایی که در قانون دیه برای برخی از جرائم در نظر گرفته شده مجازات دیه است. وکیل حقوقی می‌گوید ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ اشاره می‌کند دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است. وکیل حقوقی ادامه می‌دهد دیه کامل انسان که به واسطه ایراد جنایت بر نفس یعنی جان آدمی، مجازاتی است که قانونگذار در مقررات مربوط به قانون دیه تعیین نموده است. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید در ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند وارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضائیه به تفصیل بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می شود. وکیل حقوقی ادامه می‌دهد نکته مهمی که باید در اینجا به آن اشاره نمود این است که میزان دیه کامل انسان همواره به یک اندازه نیست و بر حسب جنسیت بزه دیده، مکان یا زمان جنایت و دین طرفین میزان آن متفاوت است. هرچند اکیدا توصیه می‌شود برای آگاهی از دیه کامل انسان با یک وکیل حقوقی از موسسه حقوقی معتبر مشورت نمایید اما برای آشنایی شما در این مقاله به نکات حقوقی و مقررات مربوط به قانون دیه که باید به آن توجه نمایید اشاره می شود.
میزان دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۱ مطابق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی توسط رئیس قوه قضائیه اعلام می‌گردد. وکیل حقوقی بیان می‌کند در حال حاضر مبلغ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۱ ، در ماه های غیر حرام ۶۰۰ میلیون تومان و در ماه های حرام ۸۰۰ میلیون تومان می‌باشد. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید در اینجا ممکن است سوال شود که ماه های حرام کدامند ؟ و یا اینکه دلیل افزایش مبلغ دیه در ماه های حرام چیست ؟ در پاسخ باید گفت که ماه های حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه) هستند اما تصور اشتباهی که در ذهن مردم وجود دارد این است که در ماه های مزبور اگر ایراد صدمه جسمانی شدید به شخصی وارد شود دیه دو برابر می‌شود که باید گفت ابدا اینطور نبوده و اگر چنانچه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماه های حرام اتفاق افتد مطابق ماده ۵۵۵ قانون دیه ، علاوه بر دیه نفس مقدار یک سوم دیه افزایش پیدا می‌کند که اصطلاحا به آن تغلیظ دیه گفته می‌شود. وکیل حقوقی می‌گوید ماده ۵۵۷ قانون دیه نیز مقرر می‌دارد تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست.
اگر چنانچه در خصوص دیه کامل انسان و قانون دیه سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره حقوقی در سایت موسسه حقوقی زعفری رحقی از خدمات وکیل حقوقی متخصص بهره ببرید.
دیه شکستگی بینی
همانطور که گفته شد در صورتی که شخصی به صورت غیر عمدی و بدون سوء نیت به دیگری جنایتی وارد کند، در این صورت باید دیه بپردازد. وکیل حقوقی همچنین بیان می‌کند علاوه بر این اگر چنانچه ایراد جنایت عمدی باشد اما به هر دلیلی قصاص اجرا نشود باز هم دیه پرداخت می‌شود.
دیه شکستگی بینی در قانون دیه یکی از انواع دیه مقدر اعضاء انسان می‌باشد. وکیل حقوقی می‌گوید مطابق ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ شکستن استخوان بینی در صورتی که موجب فساد بینی و از بین رفتن آن شود، دیه کامل دارد و چنانچه بدون عیب و نقص درمان شود موجب یک دهم دیه کامل و اگر با عیب و نقص بهبود پیدا کند، موجب اَرش است. در کج شدن بینی یا شکستن استخوان بینی که منجر به فساد آن نشود، ارش ثابت می شود. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند براساس این ماده دیه شکستگی بینی که سبب فساد و ازبین رفتن آن گردد دیه کامل انسان را دارد که مقدار آن پیش‌تر بیان شد. وکیل حقوقی ادامه می‌دهد اما اگر چنانچه صدمه وارده به این عضو، بدون آسیب به قسمت‌های دیگر آن، تنها به شکستگی استخوان بینی منجر شود و این شکستگی بدون ایجاد عیب و نقص درمان و جبران شود، موجب یک دهم دیه کامل انسان خواهد بود.
با توجه به پیچیدگی های خاصی که در مقررات مربوط به قانون دیه وجود دارد توصیه می‌شود از یک وکیل حقوقی متخصص در یک موسسه حقوقی معتبر مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
دیه زیبایی صورت
گاهی در نتیجه ایراد صدمه جسمانی به دیگری در زیبایی عضو مورد آسیب اختلال شدیدی به وجود می‌آید. وکیل حقوقی می‌گوید برای مثال در نتیجه ضربه به صورت شخص زیبایی خود را از دست بدهد، در این مورد بسته به اینکه جراحت وارده منتهی به از دست دادن زیبایی صورت و زوال کارکرد آن شده یا موجب اختلال در زیبایی صورت گردد، وضعیت متفاوت است. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند در ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ میزان دیه زیبایی صورت را بسته به مقدار جراحت وارده مشخص نموده است. وکیل حقوقی می‌گوید برطبق این ماده قانونی زخم و جراحاتی که در سر و صورت ایجاد می‌شود به نه دسته تقسیم می‌گردند:
الف- حارصه: خراش پوست بدون آنکه خون جاری شود، یک صدم دیه کامل
ب- دامیه: جراحتی که اندکی وارد گوشت شود و همراه با جریان کم یا زیاد خون باشد، دوصدم دیه کامل
پ- متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود لکن به پوست نازک روی استخوان نرسد، سه صدم دیه کامل
ت- سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد، چهارصدم دیه کامل
ث- موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار بزند و استخوان را آشکار کند، پنج صدم دیه کامل
ج- هاشمه: جنایتی که موجب شکستگی استخوان شود گرچه جراحتی را تولید نکند، ده صدم دیه کامل
چ- مُنَقَّله: جنایتی که درمان آن جز با جابه جا کردن استخوان میسر نباشد، پانزده صدم دیه کامل
ح- مأمومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد، یک سوم دیه کامل
خ- دامغه: صدمه یا جراحتی که کیسه مغز را پاره کند، که علاوه بر دیه مأمومه، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز نیز می باشد.
براساس این ماده باید گفت ملاک دیه در جراحت‌های مذکور، مقدار نفوذ جراحت بوده و طول و عرض آن تأثیری در میزان دیه ندارد. وکیل حقوقی متخصص همچنین می‌گوید جنایت بر گونه درصورتیکه داخل دهان را نمایان نسازد، موجب یک بیستم دیه کامل و اگر به نحوی باشد که داخل دهان را نمایان سازد، موجب یک پنجم دیه کامل است. در این مورد چنانچه پس از بهبودی جراحت، اثر و عیب فاحشی، درصورت باقی بماند، علاوه بر آن، یک بیستم دیه دیگر نیز باید پرداخت شود. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌گوید نکته دیگر اینکه هرگاه جراحت موضحه صورت بعد از التیام، اثری از خود بر جای بگذارد، علاوه بر دیه موضحه، یک هشتادم دیه کامل نیز باید پرداخت شود و هرگاه جنایت در حد موضحه نبوده و بعد از التیام اثری از آن باقی بماند، علاوه بر دیه جراحت مزبور، یکصدم دیه کامل نیز ثابت است و چنانچه جنایت، شکافی درصورت ایجاد کند دیه آن هشت صدم دیه کامل می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با وکیل حقوقی متخصص از موسسه حقوقی زعفری رحقی در ارتباط باشید.
مطابق قانون دیه تغییر رنگ پوست نیز مشمول دیه زیبایی صورت می‌شود. وکیل حقوقی می‌گوید ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر می‌دارد سیاه شدن پوست صورت، شش هزارم، کبود شدن آن، سه هزارم و سرخ شدن آن، یک ونیم هزارم دیه کامل انسان می‌باشد. وکیل حقوقی همچنین ادامه می‌دهد براساس ماده ۷۱۵ قانون دیه ، صدمه ای که موجب تورم بدن، سر یا صورت گردد، ارش دارد و چنانچه علاوه بر تورم موجب تغییر رنگ پوست نیز گردد، حسب مورد دیه و ارش تغییر رنگ به آن افزوده می شود.
مهلت پرداخت دیه
پرداخت دیه اصولا مقید به مهلت است و براساس نوع جنایت باید ظرف یک، دو یا سه سال از تاریخ وقوع جنایت پرداخت شود، در حالیکه جزای نقدی مقید به مهلت نیست و به محض قطعیت حکم، پاید پرداخت شود و همین موضوع است که سبب ایجاد وجه تمایز میان مجازات دیه و سایر مجازات ها مانند جزای نقدی می‌شود. وکیل حقوقی از موسسه حقوقی زعفری رحقی بیان می‌کند ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در این خصوص اشاره می‌کند مهلت پرداخت دیه، از زمان وقوع جنایت به ترتیب زیر است مگر اینکه به نحو دیگری توافق شده باشد:
الف) در جنایات عمدی موجب دیه، ظرف یک سال قمری
ب) در جنایات شبه عمد، ظرف دو سال قمری
پ) در جنایات خطای محض، ظرف سه سال قمری
در مورد این ماده قانونی باید به این نکته اشاره کرد که معیار قیمت دیه زمان پرداخت هر قسط است. وکیل حقوقی ادامه می‌دهد به عبارت دیگر مطابق ماده ۴۹۰ قانون دیه ملاک تعیین قیمت دیه، قیمت زمان پرداخت است، بدون اینکه به زمان ارتکاب جنایت توجه شود. وکیل حقوقی متخصص همچنین اشاره می‌کند براساس ماده ۴۹۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در مواردی که بین مرتکب جنایت عمدی و اولیای دم یا مجنیٌ علیه بر گرفتن دیه توافق شود لکن مهلت پرداخت آن مشخص نگردد، دیه باید ظرف یکسال از زمان توافق پرداخت شود.
نتیجه گیری
دیه یک نوع مجازات مالی است که عبارت از مالی می‌باشد که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع یا جنایت عمدی در مواردی که قصاص ندارد مطابق قانون دیه مقرر می‌گردد. وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر بیان می‌کند مقدار دیه ممکن است در شرع تعیین شده باشد که به آن دیه مقدر می‌گویند و حتی ممکن است در شرع میزان دقیق آن مشخص نشده باشد که به آن دیه غیر مقدر یا اَرش گفته می‌شود. وکیل حقوقی متخصص همچنین می‌گوید دیه کامل انسان ، میزان دیه سال ۱۴۰۱ ، دیه شکستگی بینی ، دیه زیبایی صورت و مهلت پرداخت دیه از جمله موضوعاتی بود که در این مقاله به آن اشاره شد. برای کسب اطلاعات حقوقی بیشتر در خصوص مقررات مربوط به قانون دیه و ارائه وکالت در کلیه دعاوی، با استفاده از شماره های موجود در سایت موسسه حقوقی زعفری رحقی می‌توانید از خدمات تخصصی وکیل حقوقی بهره مند شوید.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، دانشجوی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
