عقد مضاربه

یکی از اعمالی که در جهت بهبود ثروت و جلوگیری از رکود اقتصادی و رونق دادن به اقتصاد می توان از آن بهره مند شد عقد مضاربه است. امروزه موارد بسیاری را مشاهده می کنیم که بعضی از افراد مقداری پول به شخصی می دهند تا با سرمایه آنها کار کند و به آنها سود پرداخت کند ، به چنین عملی در علم حقوق عقد مضاربه گفته می شود . در چه صورت سود به دست آمده از این روش صحیح است ؟ اصول و قواعد مربوط به اینگونه سرمایه گذاری ها چیست ؟

در این مقاله قصد داریم تعریف عقد مضاربه ، ارکان آن ، ویژگی های سرمایه در عقد مضاربه ، شرایط انجام ، چگونگی منحل شدن عقد مضاربه و میزان مسئولیت عامل را مورد بحث و بررسی قرار دهیم .

تعریف عقد مضاربه

وکیل پاکدشت بیان می دارد در اصطلاح مضاربه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را در اختیار دیگری قرار می دهد تا با آن تجارت کند و در سود حاصل هر دو باهم شریک شوند به عبارت دیگر یکی از طرفین سرمایه می دهد با قید اینکه طرف دیگر با آن کار کند و در سود آن شریک باشند . صاحب سرمایه را مالک و عامل را مضارب می نامند .

ارکان عقد مضاربه

1- سرمایه

عبارت است از مالی که مالک به موجب عقد مضاربه برای انجام معامله های تجاری در اختیار عامل ( مضارب ) قرار می دهد .

2 – عمل عامل

یکی دیگر از ارکان عقد مضاربه ، کارعامل است : بعد از آنکه مالک سرمایه را در اختیار عامل قرار می دهد وی باید با آن به تجارت بپردازد ، تا چنانچه سودی حاصل گردد با مالک در آن شریک شوند .

3- سود

رکن سوم از ارکان عقد مضاربه سود حاصل از تجارت است که در واقع هدف نهایی طرفین عقد مضاربه نیز همین امر است . در مورد سود مباحث متعددی قابل طرح است از جمله : ویژگی های سود ، زمان تملک سود ، تقسیم سود و شرط سود به نفع شخص ثالث که هر یک از آنها از اهمیت خاصی برخوردار هستند .

در رابطه با دعاوی مرتبط با عقد مضاربه همچنین سایر دعاوی حقوقی خود می توانید با موسسه حقوقی زعفری تماس حاصل فرمایید و از مشاوره تخصصی وکلا حقوقی موسسه بهره مند شوید .

ویژگی های سرمایه در عقد مضاربه

1- به موجب ماده 547 قانون مدنی سرمایه باید وجه نقد باشد

وکیل اسلامشهر بیان می کند قانونگذار وجه نقد را در ماده مذکور معنی نکرده است و حقوقدانان در بیان اینکه مراد از آن چیست اختلاف نظر داشته اند . برخی از حقوقدانان معنای وسیعی برای آن در نظر گرفته اند و آن را اعم از پول رایج کشور و ارز دانسته اند بنابراین سرمایه درعقد مضاربه می تواند دلار ، مارک ، یورو یا هر پول رایج دیگر باشد . همچنین سرمایه درعقد مضاربه نمی تواند طلبباشد مگر در حالتی که مالک به مضارب وکالت دهد که ابتدا طلبش را وصول نماید و سپس به وکالت از او و به اصالت از خود نسبت به وجه مذکور عقد مضاربه ای منعقد نماید و در این مورد فرقی ندارد که مدیون خود مضارب باشد یا شخص ثالث . بنابراین طلبکار نمی تواند به مدیون خود بگوید طلبش را که بر ذمه اوست به عنوان سرمایه مضاربه در نظر بگیرد و با آن تجارت کند .

2- سرمایه در عقد مضاربه باید معلوم و معین باشد

زیرا سرمایه یکی از ارکان عقد مضاربه محسوب می شود و بدون آن مضاربه امکان پذیر نیست و رابطه ی مستقیمی با سود حاصله دارد و همچنین در پایان معامله که عامل باید سرمایه را به مالک رد کند برای اینکه مشکلی ایجاد نشود در ابتدای امر باید سرمایه معلوم و معین باشد .

شرایط انجام عقد مضاربه

وکیل تهران می افزاید در قانون و شرع ، عقد مضاربه دارای شرایط خاصی می باشد از جمله این که :

– سهم هر یک از صاحبان سرمایه و عامل از سود تجارت می بایست به صورت سهم مشاع تعیین گردد مثلا یک چهارم سود سهم صاحب سرمایه باشد و سه چهارم باقی مانده سهم عامل باشد در نتیجه اگر اگر عامل سودی نبرد صاحب سرمایه نیز سودی نخواهد برد .

– شرط دیگر این است که عامل ضامن سرمایه دریافتی نمی باشد ضرر و زیان حاصل از تجارت بر عهده مالک است و اگر بدون تقصیر عامل سرمایه از بین برود مسئولیتی متوجه وی نمی باشد و عامل تنها در صورت تعدی و تفریط ضامن خسارات وارده می باشد .

– مضارب از لحاظ قانونی حق انتقال سرمایه به شخص ثالث را ندارد هر چند که هدف از انتقال تجارت شخص ثالث باشد.

– شرط مسئولیت عامل موجب بطلان عقد است ولی اگر در عقد شرط شود که مضارب خساراتی را که در معامله بر مالک وارد می شود را جبران کرده و آن را ار دارایی شخصی خود بدهد این شرط صحیح است .

بنابراین عقد مضاربه ای که در قانون مدنی و شرع وجود دارد و طبق آن سرمایه گذار می بایست در سود و زیان شریک باشد عملا در سیستم بانکی وجود ندارد بلکه با راهکار های مختلف و حفظ ظاهر مالکین سرمایه ضمن تضمین اصل سرمایه درصد سود مشخصی را نیز دریافت می نمایند خواه عامل ( وام گیرنده سود برده باشد یا متحمل زیان شود ) .

وکیل شهرری در تفاوت سود عقد مضاربه با سود ربا اینگونه بیان می کند : سود حاصل از مضاربه کاملا حلال است اما امکان حرام شدن آن وجود دارد و اگر کمی بی دقتی شود این معامله تبدیل به ربا می شود : سود مضاربه منفعتی است که در اثر فعالیت و کوشش تجاری حاصل می شود اما ربا محصول کوشش و فعالیت نیست ، همچنین ربا مقدار ثابت و معینی است که در قرض یا معامله تعیین می شود در حالی که سود مضاربه غیر معین و احتمالی است و به تلاش شخص بستگی دارد . از سوی دیگردر معامله ربوی هیچ خطر یا ضرر و زیانی متوجه شخص رباخوار نیست در حالی که تاجر ممکن است به جای سود متحمل ضرر و زیان گردد .

عقد مضاربه در حالات زیر فسخ یا منحل می شود

1-اقاله عقد مضاربه با توافق طرفین

2-فوت یا جنون یکی از طرفین قرارداد

در واقع از دست دادن توانایی شخص برای انجام امور مالی وکیل شهریار این نکته را یادآوری می کند : اگر شخص فوت شده در وصیت نامه خود برای عقد مضاربه تعیین تکلیف کند مرگ وی مضاربه را فسخ نمی کند .

3- ور شکستگی مالک

در این حالت مضارب می تواند سهم خود را قبل از طلبکاران دیگر دریافت کند .

4- از بین رفته کل سرمایه

5- عدم امکان انجام تجارت مورد نظر طرفین

میزان مسئولیت عامل (مضارب)

وکیل قم: همانگونه که گفته شد ، درعقد مضاربه سرمایه متعلق به مالک دراختیار عامل قرار می گیرد تا با آن به تجارت بپردازد ، مسئولیت عامل در این عقد همانند مسئولیت امین است و باید مقررات مربوط به امانت را رعایت کند و تنها در صورت تعدی و تفریط ، رعایت نکردن مصحلت و بر خلاف عرف رفتار کردن مسئول شناخته می شود .

در صورت هر گونه سوال و ابهام در خصوص عقد مضاربه و اخذ مشاوره در این موضوع و سایر موضوعات حقوقی خود می توانید با وکلای حقوقی و متخصص موسسه حقوقی زعفری تماس حاصل فرمایید .

_{نویسنده: زهرا منظمی فر، کارشناس حقوق، وکیل دادگستری}

قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.

مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه ای از وکلای حرفه ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.

همه حقوق این سایت برای موسسه حقوقی «زعفری رحقی»محفوظ است.