امروزه از چک می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین ابزار معامله یاد کرد. از این رو قوانین مربوط به چک در طی سالیان اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. براساس قانون، رفع مسدودی چک به چندین روش انجام می‌شود که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم.
مسدودی حساب چک برگشتی
اهمیت چک در مبادلات تجاری و اقتصادی موجب گردیده تا قواعد ویژه‌ای در این خصوص وضع گردد. در واقع چک ورقه‌ای است که به وسیله آن صادر کننده مبالغی را که بانک در حساب او نگه داشته برداشت می‌کند یا به بانک دستور می‌دهد که آن را به شخص ثالث یا به حواله کرد شخص ثالث پرداخت نماید.
به موجب قانون جدید صدور چک، صادر کننده چک بایستی در تاریخ مندرج در چک به میزان مبلغ نوشته شده، در حساب بانکی خود موجودی داشته باشد. بنابراین وکیل شهرری بیان می‌کند در صورتی که موجودی حساب صادر کننده چک کمتر از میزان قید شده در چک باشد، بانک به درخواست دارنده چک موجودی باقی مانده در حساب را به وی می‌دهد و نسبت به مبلغ پرداخت نشده نیز گواهی عدم پرداخت صادر می‌نماید.
پس از صدور گواهی عدم پرداخت توسط بانک و ثبت کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، کد رهگیری صادره در گواهی عدم پرداخت درج می‌شود. وکیل پردیس ادامه می‌دهد سپس این سامانه به صورت برخط و آنلاین مراتب را به اطلاع کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری کشور می‌رساند.
بنابراین تمامی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری پس از گذشت ۲۴ ساعت، موجودی کلیه حساب‌های صادر کننده را تا مقدار کسری مبلغ چک مسدود خواهند نمود. وکیل شهرقدس می‌گوید در این صورت هر گونه تسهیلات بانکی یا ضمانت نامه‌های ارزی نیز به شخص اعطا نمی‌گردد.
قانون جدید صدور چک چیست؟
یکی از قوانینی که در عرصه مبادلات بانکی همواره مورد توجه قرار می‌گیرد قانون صدور چک می‌باشد؛ مطابق این قانون صادرکننده چک می‌بایست چک را در سامانه صیاد ثبت نماید و به میزان وجه چک در حساب بانکی خود موجودی داشته باشد.
گاهی ممکن است دارنده چک در زمان سررسید با فقدان موجودی حساب صادرکننده چک مواجه گردد، در این صورت کسری مبلغ از سایر حساب‌های صادر کننده چک پرداخت شده و حساب‌های بانکی وی تا میزان کسری موجودی مسدود می‌گردد.
قانون جدید صدور چک این امکان را فراهم آورده تا همه چک‌ها به نحو یکپارچه صادر گردد و مقرراتی را به جهت حفظ حقوق دارنده چک وضع نموده است. وکیل رباط کریم اشاره می‌کند از جمله می‌توان به صدور اجرائیه در زمان مطالبه وجه چک اشاره نمود که این موضوع موجب صرفه جویی در وقت و هزینه‌های دارنده چک می‌شود.
شرایط رفع مسدودی چک برگشتی
مطابق آنچه گفته شد اگر حساب بانکی صادرکننده چک در زمان سررسید خالی از وجه باشد، دارنده چک می تواند آن را برگشت بزند و نسبت به مسدود نمودن حساب صادر کننده چک اقدام کند.
گاها این سوال پرسیده می‌شود که برای رفع مسدودی چک برگشتی چه اقدامی را می‌توان انجام داد؟ وکیل شهریار در پاسخ به این سوال می‌گوید در قانون جدید صدور چک رفع مسدودی چک برگشتی مستلزم احراز شرایط قانونی است که در این بخش مورد برسی قرار خواهد گرفت.
از جمله این شرایط می‌توان به گذشت مدت سه سال از زمان تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک اشاره نمود. وکیل حقوقی در موسسه حقوقی زعفری می‌گوید به عبارت دیگر برای رفع مسدودی چک برگشتی بعد از آنکه گواهی عدم پرداخت چک به علت کسری موجودی توسط بانک صادر می‌شود باید مدت سه سال بگذرد. البته در قوانین قبل از سال ۹۷ این مدت هفت سال بود که بعدا به سه سال کاهش یافت.
شرط دیگر این است که از زمان صادر شدن گواهی عدم پرداخت به مدت سه سال هیچ گونه دعوای حقوقی یا کیفری، از طرف دارنده، علیه صادرکننده چک برگشتی، طرح نشده باشد. وکیل پاکدشت همچنین می‌گوید پس از گذشت مدت مزبور رفع مسدودی چک برگشتی توسط بانک مرکزی به صورت خودکار انجام می‌شود.
روش های رفع مسدودی چک برگشتی
قانون جدید صدور چک در زمینه روش های رفع مسدودی چک برگشتی تحولات بسیار زیادی را داشته است که بند ۳ ماده ۵ همین قانون به بیان صریح آن پرداخته است وکیل شهریار در موسسه حقوقی زعفری رحقی تمام مراحل آن را مورد برسی قرار می‌دهد.
در اولین اقدام، صادر کننده می‌بایست کسری مبلغ چک را تامین نماید بدین منظور برای تامین موجودی چک ، صادر کننده کسری مبلغ را به حساب بانکی چک برگشتی واریز می‌کند. وکیل بهارستان ادامه می‌دهد پس از آن درخواست مسدودی این مبلغ در حساب ثبت می‌شود و بانک نیز تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال حساب مزبور را مسدود می‌نماید. همچنین لازم به ذکر است که واریز وجه به حساب بایستی ظرف سه روز به دارنده چک اطلاع داده شود.
روش دیگری که غالبا برای رفع مسدودی چک مورد استفاده قرار می‌گیرد استرداد لاشه چک برگشت خورده به بانک می‌باشد. در این روش صادرکننده به بانک مراجعه نموده و لاشه چک را که قبلا از دارنده چک دریافت نموده است به بانک تحویل می‌دهد و پس از آن با دریافت رسید از بانک رفع مسدودی چک انجام می‌شود.
با توجه به این که موضوع رفع مسدودی چک از اهمیت بسزایی برخوردار است، مشاوره با وکیل حقوقی از یک موسسه حقوقی معتبر می‌تواند موثر واقع شود.
ارائه یک نامه رسمی از مراجع ثبتی یا قضایی صلاحیت دار مبنی بر پایان یافتن عملیات اجرایی چک برگشتی به بانک از دیگر روش های رفع مسدودی چک می‌باشد.
نکته دیگر اینکه اگر از تاریخ صادر شدن گواهی عدم پرداخت مدت سه سال گذشته باشد و دارنده چک در این زمان هیچگونه دعوایی اعم از حقوقی یا کیفری در محاکم دادگستری در رابطه با چک علیه صادرکننده مطرح نکرده باشد.
رفع مسدودی چک برگشتی بدون ارائه لاشه چک
گاهی ممکن است که به عللی همچون سرقت یا مفقودی، لاشه چک موجود نباشد، در این صورت دارنده چک با مراجعه دفتر اسناد رسمی رضایت نامه‌ای را مبنی بر اعلام برائت ذمه صاحب حساب تنظیم و امضاء می‌کند و سپس صادرکننده جهت رفع مسدودی چک رضایت نامه مزبور را به بانک تحویل می‌دهد.
روش دیگری که از طریق آن می‌توان رفع مسدودی چک برگشتی را درخواست نمود این است که وجه چک به حساب جاری واریز شود و به مدت ۱۲ ماه در حساب وی مسدود گردد و یا اینکه حکم برائت از دادگاه در خصوص چک برگشتی دریافت نموده و جهت رفع مسدودی چک به بانک ارائه کند.
در این مقاله به برسی رفع مسدودی چک و مقررات حقوقی مربوط به آن پرداختیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. همچنین جهت دستیابی به اطلاعات بیشتر می‌توانید از وکیل حقوقی در موسسه حقوقی زعفری رحقی مشاوره حقوقی تخصصی دریافت نمایید.
نویسنده: محمدصادق محمدی ارجمند، کارشناس حقوق
قبل از ورود به هر دعوای حقوقی حتما با وکیل حقوقی متخصص مشورت کنید و بدون ارزیابی ادله و مدارک وارد دعوا نشوید. موضوعات حقوقی بسیار تخصصی و پیچیده است و یک اشتباه کوچک می‌تواند خسارت های زیادی را متوجه شما کند.
مؤسسه حقوقی زعفری متشکل از مجموعه‌ای از وکلای حرفه‌ای دادگستری آماده ارائه مشاوره بیشتر درباره این موضوع به شما است.
